Kiedy przyjąć spadek, a kiedy go odrzucić

Czy zawsze trzeba przyjąć spadek?

Na podjęcie decyzji o przyjęciu spadku wprost, przyjęciu go z dobrodziejstwem inwentarza lub o jego odrzuceniu jest sześć miesięcy od dnia uzyskania informacji o spadkobraniu. Po upływie tego czasu przyjmuje się, że spadkobiercy przyjęli spadek wprost, czyli bez ograniczenia odpowiedzialności za długi.

Co oznacza przyjęcie spadku wprost, a co z dobrodziejstwem inwentarza?

Przyjmując spadek wprost, spadkobierca staje się właścicielem całego majątku, ale jednocześnie odpowiada całym swoim majątkiem za ewentualne długi zmarłej osoby. Nawet jeżeli przekraczają one wartość odziedziczonego majątku. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza oznacza, że spadkobierca staje się właścicielem całego majątku zmarłego, ale odpowiada za jego ewentualne długi tylko do wysokości przysługującego spadku. W ten sposób zawsze dziedziczą małoletnie dzieci. Konsekwencją oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza będzie postanowienie sądu o spisaniu inwentarza. Na jego podstawie komornik dokona spisu pozostawionego majątku i obciąży nas kosztami komorniczymi za dokonanie tej czynności.

Czy odrzucenie spadku chroni przed długami?

Odrzucenie spadku powoduje, że w świetle prawa spadkobierca jest traktowany, tak jakby zmarł przed spadkodawcą. Nie dziedziczy nic i nie odpowiada za długi zmarłego. Fakt bycia traktowanym jak zmarły oznacza, że w miejsce tej osoby wchodzą jej spadkobiercy. W praktyce oznacza to, że jeżeli odrzucimy spadek np. po swoim rodzicu, ale mamy dzieci, to w nasze miejsce wchodzą nasze dzieci, także małoletnie. I to one są spadkobiercami zmarłego. Odrzucenie spadku wbrew pozorom nie jest zatem szybkim sposobem na ochronę przed długami zmarłego. Właściwie dopiero po odrzuceniu spadku przez małżonka, zstępnych (czyli dzieci, wnuki, prawnuki...), rodziców, rodzeństwo, zstępnych rodzeństwa, dziadków zmarłego i ich zstępnych oraz ewentualnych dzieci małżonka spadkodawcy spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego lub Skarbowi Państwa.

Gdzie składa się oświadczenie o odrzuceniu?

Oświadczenie można złożyć w sądzie rejonowym właściwym dla naszego miejsca zamieszkania lub przed notariuszem. Jego koszt to 50 zł od jednej osoby, przy czym u notariusza należy doliczyć do tego 23 proc. VAT (łącznie 61,50 zł) i około 20 zł za wypis aktu notarialnego.

Jak można stwierdzić nabycie spadku?

Obecnie nabycie spadku można stwierdzić w sądzie lub u notariusza. Sądem właściwym jest sąd rejonowy, w okręgu którego mieszkał zmarły, notariusza wybieramy sobie sami. Nie ma w tym żadnych ograniczeń. Do sądu składa się wniosek o stwierdzenie nabycia spadku wraz z załącznikami (m.in. odpis skrócony aktu zgonu, odpisy skrócone aktów urodzenia/małżeństwa spadkobierców). Po rozprawie sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, które uprawomocnia się po 21 dniach od daty ogłoszenia orzeczenia, jeżeli żadna ze stron nie złoży wniosku o uzasadnienie postanowienia lub apelacji. Koszt postępowania sądowego o stwierdzenie nabycia spadku po jednej osobie to 50 zł.

Jeżeli stwierdzenie nabycia spadku potwierdza notariusz, to trzeba mu przekazać dane osobowe spadkobierców i odpisy aktów stanu cywilnego. Notariusz sporządza protokół dziedziczenia zastępujący wniosek do sądu i akt poświadczenia dziedziczenia, który jest równoznaczny ze stwierdzeniem nabycia spadku przez sąd. Jest on rejestrowany w Rejestrze Aktów Poświadczenia Dziedziczenia prowadzonym przez Krajową Radę Notarialną. Przy czym akt poświadczenia dziedziczenia nie uprawomocnia się i traktowany jest z dniem podpisania przez notariusza i strony jako prawomocne postanowienie w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku. Koszt poświadczenia dziedziczenia u notariusza kosztuje ok. 250 zł. Gdy jest wielu spadkobierców, koszt ten może być wyższy.