Jak uchronić dziecko przed długiem w spadku

Internet żyje sprawą 9-letniego Kacpra, który w spadku po dziadku odziedziczył 18 tys. zł długu z niespłaconego kredytu. Firma windykacyjna wynajęta przez bank straszy go komornikiem.

Niestety rodzice dziecka przeoczyli istotny obowiązek: nie wystąpili do sądu o zgodę na odrzucenie spadku przez dziecko i nie złożyli takiego oświadczenia. Sprawa ta potwierdza, że zarządzanie majątkiem dziecka wymaga zapobiegliwości jego rodziców.

Ochrona ?dziecka

Polskie prawo ustanawia ochronę małoletniego spadkodawcy, nie zwalnia go jednak zupełnie z długów. Wymaga także od rodziców (opiekunów) pewnych czynności formalnych. Co więcej, rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zwykły zarząd jego majątkiem (art. 101 § 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).

Niepełnoletni przyjmuje z mocy ustawy spadek z dobrodziejstwem inwentarza, czyli z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkodawcy do wartości czynnej spadku, który otrzymał. W tym wypadku zgody sądu nie trzeba. Ta ochrona dotyczy także Kacpra, wymaga jednak sporządzenia tzw. inwentarza, czyli wyliczenia tego, co chłopiec odziedziczył i ile jego część spadku jest warta. To górna granica jego odpowiedzialności za długi dziadka.

– Jeśli nie sporządzono jeszcze inwentarza, matka może uzyskać postanowienie o sporządzeniu spisu, składając w sądzie, na podstawie art. 637 § 1 kodeksu cywilnego, stosowny wniosek. Sąd wyda postanowienie, a następnie komornik sporządzi spis inwentarza, na który Kacper będzie mógł powoływać się w razie dochodzenia od niego zapłaty długu spadkowego – radzi Krzysztof Kluj, radca prawny.

Sporządzenie inwentarza niestety kosztuje, zwłaszcza jeśli spadek zawiera np. nieruchomości, które musi wycenić rzeczoznawca. Koszt ten obciąża beneficjenta inwentarza, czyli spadkobiercę.

Rola sądu

Bank lub inny wierzyciel może bowiem wszcząć egzekucję po uzyskaniu w sądzie klauzuli wykonalności przeciw Kacprowi. Musi jednak przedstawić prawomocne postanowienie o nabyciu spadku lub notarialnego poświadczenia dziedziczenia. Sam bank może wszcząć postępowanie spadkowe. Sąd zaznaczy w klauzuli, że dług może być egzekwowany do wartości czynnej spadku (czyli z dobrodziejstwem inwentarza).

6 miesięcy to ustawowy termin, w którym spadkobierca może odrzucić spadek

Kacper, a w praktyce jego rodzice, w toku egzekucji mogą się na to ograniczenie powoływać. Jarosław Świeczkowski, komornik z Pomorza, radzi dłużnikom w takiej sytuacji, by informowali o takim ograniczeniu komornika, ale też wierzyciela, już na samym początku egzekucji. Wtedy naraża się on na odszkodowanie za nadużycie egzekucji.

Gdyby komornik (i wierzyciel) kontynuował egzekucję ponad kwotę wskazaną w inwentarzu, spadkobierca może wytoczyć mu tzw. powództwo przeciwegzekucyjne.

Zbędny spadek

Może być tak, że spadek, mimo iż zawiera aktywa, jest kłopotem dla spadkobiercy, gdy np. ten dziedziczy część mieszkania wartą 30 tys. zł, a dług wynosi 25 tys. zł i nie ma pieniędzy na jego spłatę. Wygodniej byłoby wtedy odrzucić spadek. Z tej możliwości skorzystała matka Kacpra. Gdyby zastosowała ją także do syna, wtedy w ogóle nie odpowiadałby on za długi dziadka, ale też nie otrzymałby spadku. Matka musiałaby jednak uzyskać na to zgodę sądu rodzinnego, ponieważ jest to czynność przekraczająca zwykły zarząd majątkiem dziecka. Sąd udziela zgody na wniosek jednego z rodziców po wysłuchaniu drugiego (art. 583 kodeksu postępowania cywilnego), a postanowienie sądu staje się skuteczne po uprawomocnieniu się.

W tej sprawie czas na odrzucenie spadku już jednak minął, ponieważ spadkobierca ma na to tylko pół roku. Wprawdzie sądy dopuszczają w pewnych sytuacjach powołanie się na błąd przy podjęciu decyzji, ale na to jest z kolei przewidziany tylko rok od wykrycia błędu.

Postępowanie ze spadkiem

Spadkobierca nabywa spadek z chwilą śmierci spadkodawcy ?bez żadnej czynności ze swej strony, ale z długami. ?Żeby więc skorzystać z dobrodziejstwa inwentarza, musi:

- złożyć odpowiednie oświadczenie przed sądem ?lub notariuszem;

- ma na to sześć miesięcy od dnia, w którym dowiedział się ?o powołaniu do spadku;

- oświadczenia nie składają osoby niepełnoletnie i niemające pełnej zdolności do czynności prawnych;

- spis inwentarza, czyli spis aktywów oraz długów spadkowych, zarządza sąd, a sporządza go komornik. Radykalniejszym ograniczeniem długów spadkowych jest odrzucenie w ogóle spadku.