Konsultacje czasem są konieczne

Jednostkę pomocniczą tworzy rada, podejmując w tej sprawie uchwałę. Ustawa wymaga, aby decyzję w tej kwestii poprzedzały obligatoryjne konsultacje przeprowadzone z mieszkańcami, chyba że jednostka pomocnicza jest tworzona z inicjatywy mieszkańców.

Szczegółowe zasady tworzenia, łączenia, podziału oraz znoszenia (likwidacji) jednostki pomocniczej określa statut gminy.

[srodtytul]Statut to podstawa[/srodtytul]

[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=57E380598D3B109D054326CD63D28B4D?n=1&id=163433&wid=327597]Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. DzU z 2001 r. nr 142, poz. 1591 ze zm.)[/link] stanowi, że aktem kreującym jednostkę pomocniczą gminy jest jej statut.

Zgodnie z treścią jej art. 35 ust. 1 określa on organizację i zakres działania sołectwa, dzielnicy, osiedla czy miasta. Ustęp 3 omawianego artykułu precyzuje natomiast, jaka powinna być jego treść.

Należy w nim określić nazwę i obszar jednostki, zasady i tryb wyborów jej władz, organizację i zadania, zakres zadań przekazanych do realizacji przez gminę oraz sposób, w jaki mają być one wykonywane.

Statut powinien także określać zakres i formy kontroli oraz nadzoru organów gminy nad działalnością organów jednostki pomocniczej. Może również przewidywać utworzenie w ramach sołectwa, dzielnicy czy osiedla jednostki niższego rzędu.

Ustawa o samorządzie gminnym określa także ustrój sołectw, dzielnic i osiedli. Zgodnie z art. 36 usg organem uchwałodawczym w sołectwie jest zebranie wiejskie, a wykonawczym – sołtys. Ponadto przepis ten przewiduje, że sołtysa w jego działaniach ma wspierać rada sołecka.

[srodtytul]Różne modele ustrojowe[/srodtytul]

Sołtys oraz rada sołecka pochodzą z powszechnych wyborów, w głosowaniu tajnym, bezpośrednim, są wybierani spośród nieograniczonej liczby kandydatów przez stałych mieszkańców sołectwa uprawnionych do głosowania. Sołtys i dodana mu do pomocy rada pełnią funkcję organu wykonawczego w sołectwie. Organem uchwałodawczym jest zebranie wiejskie. Mamy tutaj zatem element obligatoryjnej demokracji bezpośredniej.

Ustawodawca odmiennie uregulował ustrój dzielnic i osiedli. Tutaj zarówno organ uchwałodawczy (rada), jak i wykonawczy (zarząd) pochodzą z wyborów. Jedynie status osiedla może przewidywać, że jego organem uchwałodawczym będzie ogólne zebranie mieszkańców.

Żaden przepis ustawy nie określa natomiast zasad przeprowadzania wyborów rady dzielnicy, osiedla i zarządu. Artykuł 37 ust. 1 określa jedynie, że liczba członków rady jest uzależniona od liczby mieszkańców jednostki pomocniczej, jednak nie może przekraczać 21 osób. Liczba członków zarządu nie została w ustawie sprecyzowana.

Należy zatem przyjąć, że powinien ją określać statut jednostki. Pamiętać należy jednak, że za organ kolegialny uznaje się taki, który liczy przynajmniej trzech członków, oraz o tym, że liczbę członków zarządów powiatówi województw ustawodawca określił na trzy do pięciu osób.

Zarządy dzielnic i osiedli nie powinny być chyba liczniejsze.

[srodtytul]Wybory i kadencja[/srodtytul]

Organy jednostek pomocniczych gmin powinny pochodzić z wyborów (poza zebraniem wiejskim). Ustawodawca określił jedynie podstawowe zasady przeprowadzania elekcji sołtysa i rady sołeckiej.

Milczy natomiast na temat zasad przeprowadzania wyborów do władz dzielnic i osiedli. Należy zatem przyjąć, że mogą być one zarówno bezpośrednie, jak i pośrednie.