Zarządzanie infrastrukturą publiczną

Zarządzający infrastrukturą mogą zostać uznani za beneficjentów pomocy publicznej, jeżeli prowadzą działalność gospodarczą i z tytułu sprawowania zarządu otrzymują od szeroko rozumianego państwa niedostępną na rynku korzyść

Aktualizacja: 16.05.2011 04:33 Publikacja: 16.05.2011 03:00

Zarządzanie infrastrukturą publiczną

Foto: www.sxc.hu

Budowa infrastruktury, od której zależy sprawne funkcjonowanie i rozwój państwa, a także zapewnienie odpowiedniego poziomu życia obywateli są w dużej mierze zadaniem władz publicznych, zarówno na szczeblu centralnym, jak też regionalnym i lokalnym.

Szeroko pojmowana infrastruktura dotyczy  wielu dziedzin  życia, w szczególności transportu, komunikacji, sportu i kultury.

Budowa i zarządzanie obiektami infrastrukturalnymi może też wpisywać się w realizację projektów rewitalizacyjnych lub  budownictwa społecznego. Z oczywistych względów nie można jednak oczekiwać, aby każdy obiekt infrastrukturalny budowało samo państwo.

Dlatego też władze publiczne (co od lat obserwuje się w państwach UE) współdziałają z przedsiębiorcami przy tworzeniu i zarządzaniu obiektami infrastrukturalnymi.

Rozwój  infrastruktury jest także jednym z priorytetów Unii. Dlatego  znaczna część środków  z funduszy strukturalnych przeznaczana jest na realizację tego priorytetu.

Państwo dla przedsiębiorców

W projektach infrastrukturalnych, niezależnie od tego czy finansowane są przez samo państwo czy  przy współudziale środków unijnych, może występować pomoc publiczna dla przedsiębiorców.

Należy  zwrócić uwagę, że przy wykonywaniu przez nich prac budowlanych lub zarządzaniu infrastrukturą może pojawić się po ich stronie pochodząca od państwa korzyść, która zakłóca konkurencję i wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi.

Brak pomocy publicznej jest zatem w szczególności równoznaczny z brakiem prowadzenia działalności gospodarczej przez beneficjenta lub z brakiem korzyści, czyli świadczenia, które nie jest dostępne na rynku.

Najczęściej występowanie pomocy publicznej w projektach infrastrukturalnych jest analizowane na kilku poziomach:

- podmiotów budujących infrastrukturę,

- podmiotów sprawujących zarząd,

- prowadzących działalność gospodarczą użytkowników infrastruktury.

W stosunku do podmiotów budujących infrastrukturę występowanie pomocy publicznej jest tradycyjnie wykluczone w projektach z zakresu infrastruktury transportowej, jeżeli budują ją władze publiczne (w tym także pod pewnymi warunkami  przedsiębiorcy publiczni), a infrastruktura jest dostępna dla wszystkich użytkowników na równych i niedyskryminacyjnych zasadach (np. budowa dróg przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad).

W przypadku infrastruktury tworzonej w ten sposób nie ma  miejsca prowadzenie działalności gospodarczej. Jeśli jednak budowa infrastruktury dokonuje się przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą, w szczególności przedsiębiorców prywatnych, którzy np. otrzymują dotacje na prowadzenie prac budowlanych, pomoc publiczna z reguły występuje.

Zarządzanie po przetargu

Podmioty zarządzające infrastrukturą mogą zostać uznane za beneficjentów pomocy publicznej, jeżeli prowadzą działalność gospodarczą i z tytułu zarządu otrzymują od  państwa niedostępną na rynku korzyść.

Pomoc publiczna może być w takich wypadkach utożsamiana ze świadczeniem za wykonywanie usługi zarządu lub z prawem do poboru opłat za użytkowanie infrastruktury (w formule PPP).

Pomoc może zostać w takich wypadkach wyeliminowana przez zapewnienie, że usługobiorca, w tym partner prywatny w PPP, został wybrany w drodze otwartej, przejrzystej i niedyskryminacyjnej procedury zamówieniowej, zapewniającej świadczenie ze strony państwa w rynkowej wysokości, czyli takiej, która nie zawiera w sobie korzyści.

Jeśli  realizacji projektu infrastrukturalnego towarzyszy świadczenie usługi w ogólnym interesie gospodarczym, brak pomocy publicznej wymaga kumulatywnego spełnienia przesłanek zawartych w orzeczeniu Altmark (C-280/00), w szczególności wymogu, aby wybór przedsiębiorcy, któremu ma zostać powierzone wykonywanie zobowiązań do świadczenia usług publicznych, dokonał się w ramach procedury udzielania zamówień publicznych, pozwalającej na wyłonienie kandydata zdolnego do świadczenia tych usług po najniższej cenie.

Zmiana właściciela

Zarządzanie infrastrukturą może być też związane z przeniesieniem własności określonych składników majątku. Jeśli nabywca obiektu infrastrukturalnego prowadzi działalność gospodarczą, pomoc publiczna wystąpi, gdy okaże się, że nie zapłacił za przeniesienie własności takiej ceny, za jaką nieruchomość zostałaby sprzedana na rynku.

Powierzenie wykonywania zarządu może także nastąpić bez przenoszenia własności wytworzonego majątku, na drodze koncesji lub umowy o świadczenie usług. Należy wówczas zadbać, aby świadczenie koncesjonariusza dla państwa lub wynagrodzenie dla podmiotu świadczącego usługę nie pociągało za sobą korzyści .

Komentarz

Prawo unijne dotyczące udzielania pomocy publicznej w związku z realizacją projektów infrastrukturalnych, w tym w formule PPP, oraz w kontekście usług w ogólnym interesie gospodarczym jest coraz bardziej skomplikowane.

Stanowi to konsekwencje tego, że reguły odnoszące się do występowania pomocy oraz jej zgodności z rynkiem wewnętrznym wynikają z wielu dokumentów, nierzadko wprost z samych decyzji Komisji lub orzecznictwa sądów unijnych.

Trudno jest na tej podstawie stworzyć przejrzysty katalog zasad. Wynika to także stąd, że w państwach  UE rośnie liczba różnych projektów infrastrukturalnych, które prowadzone są przez państwo z udziałem przedsiębiorców.

Tym samym szeroko rozumiana ingerencja państwa w przedsięwzięcia infrastrukturalne przybiera  różne formy i dotyczy zróżnicowanych projektów.

Dlatego też prawo pomocy publicznej w kontekście projektów infrastrukturalnych w ostatnich latach się zmienia i  w przyszłości będzie się zmieniać, by doprecyzować, kiedy pomoc publiczna występuje i jaka jest podstawa jej zgodności z rynkiem wewnętrznym.

Użytkownicy infrastruktury

W pewnych sytuacjach może się też okazać, że beneficjentami pomocy publicznej są prowadzący działalność gospodarczą użytkownicy infrastruktury.

Dla wykluczenia występowania pomocy publicznej w takich wypadkach wymaga się, by infrastruktura była dobrem publicznym, dostępnym dla wszystkich na jednakowych i niedyskryminacyjnych zasadach i na komercyjnych warunkach, w szczególności nie służyła jednemu lub kilku zdefiniowanym podmiotom, tak jak przykładowo droga wybudowana tylko dla jednego przedsiębiorcy lub nawet sieć szerokopasmowa w odległym regionie, gdzie bez interwencji państwa przedsiębiorcy nie mieliby do takiej sieci dostępu.

Komisja Europejska szczegółowo bada, czy faktycznie spełnione są te przesłanki. Jeżeli nie, ma miejsce korzyść dla użytkowników infrastruktury.

Warunki dopuszczalności

Jeżeli pomoc publiczna jest obecna w projekcie infrastrukturalnym, w tym ze względu na omawianą korzyść dla podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, konieczne jest ustalenie podstawy prawnej dla zgodności takiej pomocy z prawem UE i warunków dopuszczalności pomocy.

Co do zasady konsekwencją występowania pomocy publicznej jest jednak  wymóg przedłożenia projektu pomocowego Komisji Europejskiej i w praktyce  zakaz udzielenia pomocy do czasu wydania przez Komisję decyzji stwierdzającej, że pomoc jest dopuszczalna.

Projekty w regionach

Wymaga podkreślenia, że nie należy wykluczać dopuszczalności udzielania pomocy na infrastrukturę jako pomocy regionalnej na nowe inwestycje.

W takim razie  muszą być spełnione wszystkie warunki dopuszczalności udzielania pomocy regionalnej, w tym  warunek, by projekt był realizowany w regionie, gdzie pomoc regionalna jest dopuszczalna (w Polsce wszystkie regiony kwalifikują się do takiej pomocy), a także by projekt spełniał definicję nowej inwestycji, tj. inwestycji w rzeczowe aktywa lub wartości niematerialne i prawne związane z założeniem lub rozbudową zakładu, dywersyfikacją produkcji lub zasadniczą zmianą procesu produkcyjnego.

Należy zwrócić  uwagę, że o ile oparcie zgodności pomocy z rynkiem wewnętrznym na przepisach odnoszących się do pomocy regionalnej może być uzasadnione w odniesieniu do podmiotów, które budują infrastrukturę, o tyle na innych poziomach, a więc zarządzającego i użytkowników, nie jest to co do zasady możliwe.

Oprócz kwestii kwalifikowalności regionu istotne jest, że najczęściej beneficjenci na innych poziomach nie realizują żadnych projektów, które można uznać za nowe inwestycje.

W niezbędny i proporcjonalny sposób

Zwracając na to uwagę, Komisja Europejska przyjęła, że podstawą dopuszczalności pomocy może być bezpośrednio przepis traktatowy  umożliwiający pomoc na ułatwianie rozwoju niektórych działań gospodarczych lub niektórych regionów (art. 107 ust. 3 lit. c) traktatu o funkcjonowaniu UE).

Zgodność pomocy z rynkiem wewnętrznym na tej podstawie oznacza konieczność dokonywania oceny, czy pomoc służy osiągnięciu celu w niezbędny i proporcjonalny sposób, a w szczególności:

- czy pomoc odpowiada na istniejącą niedogodność rynku, której  nie jest on w stanie sam sprostać (np. deficyt infrastruktury wynikający z ryzyka inwestycyjnego),

- czy pomoc jest rzeczywiście niezbędna i czy jest ograniczona do minimum, bez którego cel nie zostanie osiągnięty,

- czy spełniony jest efekt zachęty, tj. czy pomoc  stanowi zachętę do podejmowania działań w zakresie rozwoju infrastruktury,

- czy naruszenie konkurencji i wpływ na wymianę handlową są ograniczone, tak że przeważają nad nimi pozytywne skutki udzielenia pomocy (np.  lepszy dostęp do infrastruktury).

Odpowiedzi na pytania

W sprawach projektów infrastrukturalnych, w których ma miejsce wykonywanie usług w ogólnym interesie gospodarczym (co nie wyklucza formuły PPP) i gdzie nie ma spełnionych łącznie warunków wynikających z orzeczenia w sprawie Altmark, pomoc publiczna może być uznana za zgodną z rynkiem wewnętrznym na podstawie art. 106 ust. 2 traktatu o funkcjonowaniu UE.

Przepis ten dopuszcza pomoc publiczną dla podmiotów, którym państwo powierzyło świadczenie usług w ogólnym interesie gospodarczym, a więc usług, które nie są oferowane na rynku ze względu na  nieopłacalność.

W związku z tym Komisja wydała decyzję z 28 listopada 2005 w sprawie stosowania art. 86 ust. 2 trakatatu do pomocy państwa w formie rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych, przyznawanej przedsiębiorstwom zobowiązanym do zarządzania usługami świadczonymi w ogólnym interesie gospodarczym oraz określiła wspólnotowe ramy dotyczące pomocy państwa w formie rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych.

Reguły wynikające z tych dokumentów mają przede wszystkim zapewnić, że podmiot wykonujący usługi w ogólnym interesie gospodarczym nie będzie otrzymywał rekompensaty przekraczającej koszty ponoszone w związku ze świadczeniem usług.

Ważne:

Tak więc  państwa członkowskie udzielając pomocy publicznej w formie rekompensaty, muszą precyzyjnie określać, kto wykonuje usługi, na czym one polegają, jakie obowiązki są związane z wykonywaniem tych usług, jakie są parametry służące do obliczania rekompensaty oraz procedurę wypłat gwarantującą, że usługodawca nie będzie faktycznie otrzymywał nadwyżki ponad ponoszone koszty świadczenia usług.

Powszechna dostępność obiektów sportowych

Szczególne wymagania występują w odniesieniu do dużych obiektów infrastruktury sportowej (np. stadionów), bo państwo powinno oczekiwać, że wybudowane za publiczne pieniądze obiekty będą tak zarządzane, aby zapewnić ich dostępność dla różnego rodzaju działalności, w tym kulturalnej, edukacyjnej.

Oczekuje się także, że zapewni się ich powszechną dostępność, tak że pozostaną dobrem publicznym, a nie będą służyć jednemu podmiotowi do wykonywania jego działalności.

Jeśli istniejąca infrastruktura miałaby być wynajmowana na prowadzenie działalności gospodarczej, w tym zawodowym klubom sportowym, pomoc publiczna nie będzie występować, jeśli zostanie zapewnione, że najemcy płacą rynkowe stawki czynszu.

 

Więcej o pomocy publicznej w serwisie:

Dotacje » Pomoc publiczna

 

 

Budowa infrastruktury, od której zależy sprawne funkcjonowanie i rozwój państwa, a także zapewnienie odpowiedniego poziomu życia obywateli są w dużej mierze zadaniem władz publicznych, zarówno na szczeblu centralnym, jak też regionalnym i lokalnym.

Szeroko pojmowana infrastruktura dotyczy  wielu dziedzin  życia, w szczególności transportu, komunikacji, sportu i kultury.

Pozostało 97% artykułu
Podatki
Nierealna darowizna nie uwolni od drakońskiego podatku. Jest wyrok NSA
Samorząd
Lekcje religii po nowemu. Projekt MEiN pozwoli zaoszczędzić na katechetach
Prawnicy
Bodnar: polecenie w sprawie 144 prokuratorów nie zostało wykonane
Cudzoziemcy
Rząd wprowadza nowe obowiązki dla uchodźców z Ukrainy
Konsumenci
Jest pierwszy wyrok ws. frankowiczów po głośnej uchwale Sądu Najwyższego
Materiał Promocyjny
20 lat Polski Wschodniej w Unii Europejskiej