Mały świadek koronny do reformy. Czy prokuratorzy stracą ważne uprawnienie?

Kim jest mały świadek koronny, kto i kiedy stosuje się tę instytucję?

Mały świadek koronny to osoba, która w zamian za złagodzenie grożącej kary za popełnione przestępstwo współpracuje z organami ścigania. Instytucja ta potocznie nazywana jest „sześćdziesiątką”. To bowiem art. 60 kodeksu karnego reguluje jej funkcjonowanie.

Zgodnie z paragrafem trzecim tego artykułu „na wniosek prokuratora sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet może warunkowo zawiesić jej wykonanie w stosunku do sprawcy współdziałającego z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa, jeżeli ujawni on wobec organu powołanego do ścigania przestępstw informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz istotne okoliczności jego popełnienia”.

Instytucję tę stosuje się przede wszystkim w sprawach przestępczości zorganizowanej. Celem jej wprowadzenia w latach 90. była właśnie pomoc w zwalczaniu działalności wyjątkowo aktywnych wówczas zorganizowanych grup przestępczych. Choć prawnicy zwracali uwagę na problemy ze stosowaniem tego rozwiązania, to w wyniku nowelizacji z 2022 r. nastąpił zwrot – według wielu – w jeszcze gorszym kierunku.

To bowiem w ramach tamtej nowelizacji ustanowiono, że jedynie na wniosek prokuratora sąd może zastosować instytucję małego świadka koronnego. Oznacza to, że nawet jeśli sąd stwierdzi, że sprawca współpracował z organami ścigania, ale prokurator nie złożył stosownego wniosku, to do nadzwyczajnego złagodzenia kary w tym wypadku dojść nie może.

Czytaj więcej:

Sądy i Prokuratura

Mały świadek koronny na łasce prokuratora

Po 1 października 2023 r. wejdą w życ...

Pro

Rzecznik Praw Obywatelskich chce reformy przepisów o tzw. małym świadku koronnym

Krytycznie przepisy te ocenia Rzecznik Praw Obywatelskich Marcin Wiącek, który twierdzi, że w ich wyniku swoboda sędziowska w obszarze decydowania o wymiarze kary zostaje podporządkowana wnioskowi prokuratora. – Przenosi to na prokuratora decyzję o możliwości zastosowania przez sąd tej instytucji, co budzi wątpliwości z punktu widzenia zasady podziału władzy – wskazuje prof. Wiącek.

W tej sprawie RPO zwrócił się właśnie do ministra sprawiedliwości wzywając go ponownie do rozważenia zmiany przepisów w sprawie małego świadka koronnego. Jeszcze nie wiemy, czy rzecznik doczekał się w tej sprawie odpowiedzi. Jednak podnoszonym przez niego problemem zajęła się już Komisja Kodyfikacyjna Prawa Karnego. Opracowany przez tę komisję obszerny projekt kodeksu karnego modyfikuje bowiem przepisy w ten sposób, że decyzja o zastosowaniu nadzwyczajnego złagodzenia kary w takim przypadku będzie należała do gestii sądu.

Zgodnie z proponowanym przez komisję zmianami, sąd będzie stosował nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet może warunkowo zawiesić jej wykonanie w stosunku do sprawcy współdziałającego z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa, jeżeli ujawni on wobec organu powołanego do ścigania przestępstw informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz istotne okoliczności jego popełnienia.

– Ograniczenie decyzyjności sądu na etapie postępowania jurysdykcyjnego, a zwłaszcza w procesie wymiaru kary stanowiskiem prokuratora, wzbudza zasadnicze zastrzeżenia na płaszczyźnie konstytucyjnej. W następstwie zmiany możliwe będzie zastosowanie wobec sprawcy nadzwyczajnego złagodzenia kary lub orzeczenie kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania zarówno na wniosek prokuratora, jak i z urzędu, gdy sąd dojdzie do przekonania o materializacji przesłanek, o jakich mowa w art. 60 § 3 k.k. – argumentuje komisja kodyfikacyjna.

Czytaj więcej

Prawo karne

Ziobrowe prawo trzyma się mocno. Dlaczego resort Bodnara wstrzymuje zmiany

Z projektu nowelizacji kodeksu karnego, który miał odwrócić wątpliwe zmiany przeforsowane przez Z...

Co dalej z reformą małego świadka koronnego? Gotowy projekt na stole

Propozycję komisji kodyfikacyjnej pozytywnie ocenia dr Marek Bielski z Katedry Prawa Karnego UJ. – Uważam, że projektowana zmiana przywróci sądowi pełną kognicję w zakresie rozstrzygania o tym, czy spełnione są przesłanki do stosowania instytucji tzw. małego świadka koronnego, uniezależniając ocenę w tym zakresie od często arbitralnych decyzji prokuratora – komentuje dr Bielski.