Obowiązująca od 1 stycznia 2018 r. nowelizacja przepisów ustawy o PIT dość istotnie wpłynęła na opodatkowanie programów motywacyjnych opartych na akcjach lub pochodnych instrumentach finansowych, które w ostatnich latach stały się popularną formą wynagradzania pracowników i członków zarządu. Rozwiązania wskazane w nowelizacji z 27 października 2017 r. (dalej: ustawa zmieniająca z 27 października 2017 r.) mają zapobiec uzyskiwaniu korzyści podatkowych oraz unikaniu opodatkowania związanych z realizacją programów motywacyjnych. Warto zwrócić uwagę, że opodatkowanie programów motywacyjnych zależy również od tego, na jakich papierach wartościowych bądź instrumentach finansowych zostały one oparte.
Schemat funkcjonowania
Na podstawie dotychczasowej praktyki pracodawców można nakreślić ogólny schemat funkcjonowania programów motywacyjnych. W ramach programów motywacyjnych pracodawca przyznaje swoim pracownikom nieodpłatnie bądź za symboliczną opłatą instrument finansowy, jakim jest prawo do otrzymania w przyszłości nagrody pieniężnej, której wysokość będzie uzależniona od osiągnięcia przez przedsiębiorstwo określonych wyników wzrostu sprzedaży czy też wskaźników finansowych. Po upływie wskazanego okresu, w ramach realizacji praw z instrumentu finansowego pracodawca wypłaca uczestnikowi programu należną kwotę pieniędzy. Warunkiem otrzymania „nagrody" jest pozostawanie w stosunku pracy (lub cywilnoprawnym) z pracodawcą w okresie trwania tego programu. Dotychczas przychody z tytułu realizacji takich praw kwalifikowane były do źródła z kapitałów pieniężnych, stąd też uzyskany z nich dochód podlegał opodatkowaniu stawką 19 proc.
Jak zakwalifikować
Pierwsza istotna zmiana przepisów dotyczy kwestii do tej pory nieuregulowanej w ustawie o PIT, a mianowicie kwalifikacji przychodów z realizacji programów motywacyjnych opartych na prawach pochodnych i pochodnych instrumentach finansowych do źródła przychodów podatkowych. Od 1 stycznia 2018 r. przychody z realizacji praw z papierów wartościowych (a dokładniej z praw pochodnych) lub z pochodnych instrumentów finansowych, uzyskane w następstwie objęcia lub nabycia tych praw jako świadczenie w naturze lub nieodpłatne świadczenie, są zaliczane do tego źródła przychodów, w ramach którego to świadczenie w naturze lub nieodpłatne świadczenie zostało uzyskane. W praktyce oznacza to, że w zależności od formy zatrudnienia obejmującego te prawa, przychód z realizacji takich praw jest przypisany do tego źródła przychodów, w ramach którego zatrudniony uzyskuje wynagrodzenie, czyli odpowiednio w ramach: przychodu ze stosunku pracy, z działalności wykonywanej osobiście albo do przychodów z innych źródeł. Dochody z tych źródeł podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych, czyli według skali podatkowej stawkami 18 proc. i 32 proc. Tym samym, jeśli obejmującym papiery wartościowe (w postaci praw pochodnych) lub pochodne instrumenty finansowe będzie pracownik, to przychód z realizacji ww. praw zostanie zakwalifikowany analogicznie jak jego wynagrodzenie, czyli do przychodów ze stosunku pracy. Dla osoby zatrudnionej na podstawie umowy cywilnoprawnej, w przypadku realizacji takich praw, powstanie przychód z działalności wykonywanej osobiście.
Przykład
Dla członka zarządu zatrudnionego na podstawie umowy cywilnoprawnej, przychód z tytułu realizacji wskazanych praw będzie sumowany z przychodem z tytułu pełnienia funkcji członka zarządu. Tym samym jego przychody z działalności wykonywanej osobiście będą opodatkowane według skali podatkowej.