Zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Kwotą podatku naliczonego z tytułu zakupów krajowych jest suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu nabycia towarów i usług lub dokonania całości lub części zapłaty przed nabyciem towaru lub wykonaniem usługi (art. 86 ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT). Wynika z tego, że prawo do odliczenia podatku przysługuje wtedy, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. gdy towary i usługi zostały nabyte przez podmiot, który jest podatnikiem VAT, oraz gdy towary i usługi, przy których nabyciu podatek został naliczony, są wykorzystywane do czynności opodatkowanych.
Nie ulega wątpliwości, że w przypadku, gdy nabywcą okularów jest pracownik i na niego jest wystawiona faktura, pracodawca nie ma prawa do odliczenia VAT. Podmiotem, który nabył towar, nie jest firma, lecz jej pracownik. Bez znaczenia jest to, że pracodawca zwrócił pracownikowi koszt zakupu okularów.
W interpretacji Izby Skarbowej w Warszawie z 27 lutego 2013 r. (IPPP3/443-1167/12-4/IG) czytamy, że: „w przypadku, gdy zakup okularów udokumentowany jest fakturą wystawioną na pracownika, wnioskodawca nie ma możliwości odliczenia podatku naliczonego wynikającego z takiej faktury. W takim przypadku nabywcą okularów jest pracownik. Okulary korekcyjne zakupione przez pracownika są od momentu zakupu jego własnością. W opisanej sytuacji nie są więc spełnione przesłanki zawarte w art. 86 ustawy dotyczące prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przez podatnika z faktur przez niego otrzymanych w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do czynności opodatkowanych".
Związek bezpośredni albo pośredni
Związek zakupów z działalnością podatnika, który warunkuje prawo do odliczenia, może mieć charakter bezpośredni albo pośredni. Związek bezpośredni zakupów z działalnością występuje, gdy nabywane towary służą np. dalszej odsprzedaży – towary handlowe lub nabywane towary i usługi są niezbędne do wytworzenia towarów lub usług będących przedmiotem dostawy. Natomiast o pośrednim związku nabywanych towarów i usług z działalnością można mówić wtedy, gdy ponoszone wydatki wiążą się z całokształtem funkcjonowania przedsiębiorstwa i mają pośredni związek z działalnością gospodarczą (pismo Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 18 lutego 2011 r., ITPP2/443-1234a/10/AW). Zakup okularów przez przedsiębiorcę, jako jego obowiązek wynikający z przepisów prawa, oznacza nabycie co najmniej pośrednio związane z jego działalnością. W sprawie opisanej przez czytelniczkę firma jest podatnikiem VAT prowadzącym wyłącznie działalność opodatkowaną. Tym samym ma prawo do odliczenia VAT z tytułu nabycia przez nią okularów korekcyjnych, które następnie przekazuje pracownikom.
Czasem są wątpliwości
Pewne wątpliwości pojawiają się wtedy, gdy firma refunduje zakup okularów w części (a w pozostałej części płaci pracownik). W tym zakresie można się spotkać ze stanowiskiem, zgodnie z którym gdy pracodawca zwraca tylko część wydatku na okulary, powinien odliczyć VAT w odpowiedniej proporcji, tj. w odniesieniu do kosztów, które sam poniósł. Takie zdanie prezentują niektóre organy podatkowe (np. Izba Skarbowa w Łodzi w interpretacji z 28 marca 2012 r., IPTPP1/443-3/12-4/MW). Z tym stanowiskiem nie można się jednak zgodzić. Przepisy ustawy o VAT nie uzależniają prawa do odliczenia podatku od tego, kto płaci za zakupy. Potwierdziła to Izba Skarbowa w Poznaniu w interpretacjach z 31 stycznia 2012 r. (ILPP4/443-696/11-6/ISN) oraz z 3 stycznia 2013 r. (ILPP2/443-1016/12-3/MN). Organy wskazały, że wnioskodawca będzie miał prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu okularów korekcyjnych należących do jego przedsiębiorstwa, a następnie nieodpłatnie bądź częściowo odpłatnie przekazywanych jego pracownikom. Zakup ww. towarów przekazywanych nieodpłatnie bądź częściowo odpłatnie w ramach stosunku służbowego pracownikom będzie bowiem związany ze sprzedażą opodatkowaną. Tym samym spółka będzie uprawniona do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z każdej faktury wystawionej na nią jako nabywcę, dokumentującej zakup okularów.
