Obrót znakami towarowymi nie zawsze z VAT

- Czy aport znaku towarowego podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług? A jeśli podlega, to czy w każdym przypadku? – pyta czytelnik.

Kiedy przeniesienie własności, np. darowizna czy aport, znaku towarowego nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług? Przede wszystkim wówczas, gdy jest dokonywana przez podmioty niebędące podatnikami tego podatku lub przez podmioty, które są co prawda takimi podatnikami, lecz które nie działają jako podatnicy w tej konkretnej czynności.

Osobiste cele wykluczone

Jednak według (niektórych) organów podatkowych charakter znaku towarowego i korzyści wynikające z faktu bycia jego właścicielem (współwłaścicielem) wykluczają sytuację, w której mógłby on być wykorzystywany na cele osobiste (interpretacja Izby Skarbowej w Katowicach z 16 stycznia 2014 r., IBPP2/443-973/13/KO). Ich zdaniem funkcje znaku towarowego, czyli oznaczanie pochodzenia, funkcja jakościowa oraz reklamowa sprawiają, że niemożliwe jest skuteczne realizowanie wynikających z niego praw w sferze prywatnej, w oderwaniu od działalności gospodarczej. Zgodnie z tym poglądem trudno jest wskazać, kiedy i w jaki sposób znak towarowy miałby służyć celom osobistym osoby fizycznej. Bez znaczenia pozostaje to, że podatnik w chwili nabycia znaków towarowych i wynikających z nich praw ochronnych nie był podatnikiem, np. w zakresie dzierżawy własności intelektualnej. Również sytuacja, w której osoba będąca właścicielem znaku nie dokona zgłoszenia aktualizacyjnego w organach patentowych, nie jest argumentem przemawiającym za potraktowaniem nabytego znaku towarowego jako majątku osobistego, bez zamiaru jego wykorzystania do działalności gospodarczej. Tym bardziej że nabyty znak towarowy, ze względu na jego cechy, jest zdatny do użytku oraz nadaje się do gospodarczego wykorzystania na potrzeby prowadzonej przez podmiot gospodarczy działalności gospodarczej przez okres dłuższy niż rok.

Jednorazowy charakter czynności

Jednorazowy charakter czynności (w kontekście art. 15 ust. 2 ustawy o VAT) pozostaje przy tym bez znaczenia. Wprawdzie wniesienie aportem znaku towarowego czy jego darowizna są jak najbardziej jednorazowe, jednak wykorzystanie i czerpanie korzyści ze znaków towarowych obejmują dłuższy okres. W tym świetle fakt otrzymania znaku towarowego w drodze umowy darowizny nie oznacza, że obdarowany i darczyńca realizują czynności w ramach majątków osobistych.

Pogląd ten nie uwzględnia jednak okoliczności, że znak towarowy będący przedmiotem aportu, darowizny (innej czynności prawnej niż sprzedaż) nie musiał być wytworzony w ramach prowadzonej działalności gospodarczej ani wykorzystywany w niej w jakikolwiek sposób. Przepisy ustawy o VAT pozwalają na opodatkowanie jednorazowej czynności wyłącznie wtedy, gdy towarzyszące jej okoliczności pozwalają ocenić, czy działalność będzie kontynuowana, a więc czy dany podmiot realizuje czynność w ramach podejmowanej działalności gospodarczej. Nie można – jak to zrobił organ podatkowy w ww. interpretacji z 16 stycznia br. – na podstawie sposobu wykorzystywania znaku towarowego u nabywcy uzasadniać jego opodatkowania u zbywcy. Zbywca byłby wprawdzie podatnikiem, ale nabywca już nie. W przypadku darowizny czy aportu (jednorazowej sprzedaży) podatnik nie będzie wykorzystywał znaku towarowego w sposób ciągły, gdyż czynności aportu czy np. darowizny mają charakter jednorazowy i z chwilą ich dokonania zbywca utraci wszelkie prawa do wykorzystywania znaku, posługiwania się nim czy też czerpania z niego korzyści, w tym finansowych. Brak jest zatem okoliczności towarzyszących, które wskazywałyby na możliwość kontynuowania działalności gospodarczej w tym zakresie. Wobec tego uznanie jednorazowego świadczenia usług w postaci przekazania praw do znaku towarowego za działalność gospodarczą wymagałoby wykazania, że w momencie jej realizacji podatnik, działając w charakterze producenta, handlowca lub usługodawcy, miał zamiar dokonywać takich czynności wielokrotnie.

Przykład

Urząd Patentowy RP udzielił prawa ochronnego na znak towarowy dwóm braciom. Uzyskali oni prawo ochronne na zasadzie współwłasności ułamkowej, które wchodzi w skład ich majątków odrębnych. Jeden z braci postanowił podarować udział w prawie ochronnym znaku drugiemu bratu. Z okoliczności towarzyszących czynności darowizny i jej kontekstu wynika, że czynność ta jest jednorazowa i nie powinna podlegać VAT.

Znak słowno-graficzny nie jest towarem

Nawet jednak potraktowanie znaku towarowego jako składnika majątku związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą wcale nie musi oznaczać jego opodatkowania podatkiem od towarów i usług. Tak właśnie będzie w przypadku darowizny czy innego nieodpłatnego przeniesienia własności na cele związane z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą.

Należy tu zastrzec, że znak towarowy, zgodnie z ustawą o VAT, nie może być uznany za towar, ale za prawo majątkowe (art. 2 pkt 6). Zasadą jest, że podatkiem od towarów i usług obłożone są jedynie czynności (usługi) odpłatne. Czynności nieodpłatne podlegają natomiast opodatkowaniu jedynie w przypadku określonym w ustawie o VAT. Mając na uwadze treść art. 8 ust. 2 tej ustawy, który określa, co jest przedmiotem opodatkowania w przypadku czynności nieodpłatnych (nieodpłatnych usług), możemy stwierdzić, że w analizowanym przypadku nie znajdzie zastosowania art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy. Dotyczy on bowiem użycia towarów w określony sposób, a zgodnie z definicją legalną zawartą w art. 2 pkt 6 ustawy o VAT zarejestrowany znak słowno-graficzny nie jest towarem. Konsekwencje podatkowe nieodpłatnego przekazania znaku towarowego mogą więc zostać określone na podstawie art. 8 ust. 2 pkt 2 ustawy o VAT >patrz ramka. Co zatem, zgodnie z tym przepisem, podlega opodatkowaniu?

Zrównana z odpłatnym świadczeniem

Jeśli zatem nastąpi darowizna znaku towarowego z przedsiębiorstwa męża do przedsiębiorstwa żony, gdy znak ten będzie wykorzystywany w działalności gospodarczej obydwojga małżonków, to z mocy art. 8 ust. 2 ustawy o VAT (a contrario) darowizna nie będzie uznana za czynność zrównaną z odpłatnym świadczeniem usług i nie będzie w związku z tym opodatkowana podatkiem od towarów i usług (interpretacja Izby Skarbowej w Poznaniu z 4 listopada 2013 r., ILPP1/443-702/13-2/HW).

Podobnie będzie w sytuacji nieodpłatnego przekazania znaku towarowego przez spółkę prawa handlowego innej spółce (np. kapitałowej), w sytuacji gdy znak ten będzie wykorzystywany w działalności gospodarczej obydwu spółek w grupie. W interpretacji Izby Skarbowej w Warszawie z 29 marca 2012 r. (IPPP2/443-56/12-2/ŁG) organ podatkowy zgodził się ze stanowiskiem podatnika, że „(...) przekazanie praw ochronnych do znaków w formie darowizny na rzecz sp. z o.o. następuje w związku z prowadzoną przez spółkę (darczyńcę – dop. aut.) działalnością gospodarczą i do celów tej działalności. Przeniesienie praw ochronnych do znaków może bowiem prowadzić do efektywniejszego wykorzystania znaków w prowadzonej przez spółkę działalności gospodarczej. Dzięki zarządzaniu znakami, pod którymi spółka prowadzi działalność, przez odrębny podmiot, dla którego będzie to zasadniczy przedmiot działalności, możliwe jest wzmocnienie pozytywnego wizerunku spółki na rynku, a przez to zwiększenie jej przychodów". Podobnie uznała Izba Skarbowa w Poznaniu w interpretacji z 31 stycznia 2013 r. (ILPP1/443-1029/12-2/AW).

Przykład

Jan Kowalski prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą. Jego niezamężna córka Anna Kowalska także prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą. Przedsiębiorstwo pana Jana produkuje elementy z tworzyw sztucznych (do ogrodów, trawników). Przedsiębiorstwo pani Anny nabywa od pana Jana wyroby wytworzone przez jego przedsiębiorstwo i sprzedaje kontrahentom. Przedsiębiorstwo pani Anny pełni funkcje dystrybucyjne. Pan Jan wytworzył i zarejestrował znak towarowy i podarował go  córce. Czynność ta nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, gdyż znak towarowy będzie nadal wykorzystywany w działalności gospodarczej pani Anny i pana Jana.

Decyduje przeznaczenie

A co w sytuacji, gdy na przykład wspólnik podaruje znak towarowy spółce osobowej (której jest wspólnikiem)? Mając na uwadze, że darowizna znaku towarowego ma się odbyć na rzecz jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej (spółki osobowej), oraz cel darowizny, do tej czynności nie znajdzie zastosowania pierwszy człon analizowanego przepisu (art. 8 ust. 2 pkt 2 ustawy o VAT). Zgodnie z końcową częścią przepisu opodatkowaniu podlega nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika. Oznacza to, że jedyną przesłanką opodatkowania świadczeń nieodpłatnych jest ich przeznaczenie:

1. Świadczenia nieodpłatne związane z działalnością gospodarczą podatnika nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, tzn. są neutralne.

2. Gdy czynność nie jest wykonywana do celów prowadzonej działalności gospodarczej, świadczenie takie jest opodatkowane podatkiem od towarów i usług. Chodzi tu o świadczenie takich usług, które nie mają żadnego wpływu na przyszłe obroty przedsiębiorstwa, jego zyski, wizerunek czy odbiór przez obecnych lub potencjalnych kontrahentów.

W każdym przypadku należy zatem określić cel świadczonej czynności nieodpłatnej i jej związek z prowadzoną działalnością gospodarczą.

A jeżeli celem wykonania nieodpłatnego świadczenia jest przysporzenie związane nie z działalnością gospodarczą, lecz z procesem restrukturyzacyjnym prowadzonej przez podatnika działalności? Moim zdaniem restrukturyzacja będzie mieć wpływ na przyszłe obroty, zyski przedsiębiorstwa, efektywność prowadzonej działalności gospodarczej. Gdy nieodpłatne przekazanie znaku towarowego związane jest z prowadzoną działalnością gospodarczą (np. restrukturyzacją, której elementem jest darowizna znaku słowno-graficznego na rzecz jednego z podmiotów grupy), to świadczenie tego typu nie jest dokonane na cele osobiste. Tym bardziej że po przeniesieniu znaku nadal będzie on wykorzystywany do działalności gospodarczej. Nie będzie też podlegać opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Przykład

W ramach restrukturyzacji spółka z o.o. Alfa podarowała znak towarowy swojej spółce córce, tzn. spółce kapitałowej z siedzibą na Cyprze (Grecis Ltd). Ponieważ ze znaku towarowego korzystają także inne spółki powiązane za granicą, spółka Alfa produkuje towary oznaczone znakiem towarowym tak samo jak inne spółki w grupie. Czynność ta nie będzie podlegać VAT.