Majątek po rozwodzie trzeba rozliczyć

Potwierdził to [b]Sąd Najwyższy w postanowieniu z 19 czerwca 2009 r. (sygn. V CSK 485/08)[/b].

W sprawie tej chodzi o podział majątku Jerzego i Jadwigi K., którzy rozwiedli się w 2003 r. po 36 latach małżeństwa. Na ich wspólny dorobek składa się mieszkanie spółdzielcze własnościowe, lokal użytkowy w pawilonie handlowym, prawo do odszkodowania za samochód w kwocie 6 tys. zł, dwie sztuki broni myśliwskiej o wartości 2,5 tys. zł oraz pieniądze – w złotych i walutach obcych.

[srodtytul]Mieszkanie dla żony, pawilon dla męża [/srodtytul]

O podział majątku wspólnego wystąpił były mąż. Sąd I instancji ustalił wartość tego majątku na dzień rozwodu i podzielił go w taki sposób, że żonie przyznał prawo do mieszkania spółdzielczego, mężowi do lokalu użytkowego oraz 87 tys. zł spłaty od żony. Rozliczył też nakłady poniesione po rozwodzie przez żonę na utrzymanie mieszkania, obciążając połową tej kwoty (4 tys. zł) męża.

Nie uwzględnił natomiast nakładów na utrzymanie lokalu użytkowego, w którym żona od lat prowadziła zakład fryzjerski. Uzasadnił to tym, że skoro wydatki te zaliczała do kosztów uzyskania przychodów z prowadzenia tego zakładu, skoro mniejszy jest w związku z tym jej dochód do opodatkowania i w rezultacie podatek, to wydatki te trzeba umieścić w kategorii korzyści z posiadania tego lokalu.

Sąd, przyznając mieszkanie żonie, kierował się tym, że to ona nadal w nim mieszka, ponieważ mąż wyprowadził się z niego w 1999 r., gdy małżeństwo faktycznie się rozpadło. Przyznając lokal mężowi, uwzględnił natomiast to, że według żony chce ona z racji wieku (ponad 60 lat) zrezygnować z prowadzenia zakładu, a mąż, który już nie pracuje (przekroczył 70. rok życia), może go sprzedać albo spożytkować w inny sposób.

[srodtytul]Co z pieniędzmi na koncie męża [/srodtytul]

Sąd I instancji uwzględnił w rozliczeniach i wysokości spłaty pieniądze (w złotych i walutach obcych), jakie znajdowały się na rachunkach bankowych małżonków w dniu rozwodu, a nie – jak chciała żona – w dniu rozstania. Tymczasem żona do rozwodu nie uszczknęła nic z pieniędzy figurujących na jej kontach (w walutach obcych i dewizach ponad 35 tys. zł), natomiast środki na kontach męża stopniały. W dniu rozstania było tego 15 tys. zł, 25 tys. DEM, ponad 10 tys. USD, a w dniu rozwodu – 5 tys. USD i 4,5 tys. DEM.

Sąd uznał, że rekompensaty z racji ubytku pieniędzy na dzień rozwodu żona może się domagać w odrębnym procesie przeciwko mężowi: o naprawienie szkody wyrządzonej zużyciem tych pieniędzy na własne potrzeby.

Sąd II instancji zaakceptował ten wyrok. W jego ocenie pieniądze można by rozliczyć na dzień rozstania, gdyby żona wykazała bezprawność działania męża, tzn. że mąż pieniądze z kont przeznaczył na cele niegodziwe. A skoro tego nie wykazała, trzeba przyjąć, że wydał je na swe usprawiedliwione potrzeby.

[srodtytul]Rozstrzygnięcie musi być kompleksowe [/srodtytul]

Sąd Najwyższy uchylił werdykt sądu II instancji i przekazał mu sprawę do ponownego rozpatrzenia. – Zadecydowała o tym przede wszystkim słuszność zarzutów procesowych – mówił sędzia Jan Górowski. Chodzi o te przepisy k.p.c., z których wynika zasada kompleksowości orzekania w sprawach o podział majątku dorobkowego. W świetle tych przepisów sąd musi rozważyć także roszczenia uzupełniające z tytułu szkody wyrządzonej przez jednego z małżonków drugiemu, w tym zużycie wspólnych środków. Sędzia zaznaczył, że małżonek może je wydać na własne usprawiedliwione potrzeby, to na nim jednak spoczywa ciężar dowodu, iż były one usprawiedliwione. Sąd II instancji błędnie więc przyjął, że to żona ma dowieść, iż było inaczej. Sąd musi ustalić, co się stało z pieniędzmi na kontach męża, bo był to przecież duży kapitał – mówił sędzia.

Sąd Najwyższy nie zgodził się też ze stanowiskiem sądów, że możliwość zaliczenia nakładów na utrzymanie wspólnego lokalu w koszty uzyskania przychodów jest korzyścią z jego posiadania. Brak tu bowiem bezpośredniego związku przyczynowego – tłumaczył sędzia Górowski. Jest to korzyść podatkowa z działalności gospodarczej, a nie z posiadania. Sędzia zaznaczył jednocześnie, że korzyści z posiadania sąd musi rozliczyć.

Sąd Najwyższy miał także zastrzeżenia do rozstrzygnięcia dotyczącego przyznania lokalu użytkowego mężowi. Powodem był brak ustaleń je uzasadniających, w tym co do możliwości spłaty męża przez żonę. Może należało np. odroczyć termin wydania tego lokalu, by żona mogła uzyskać dochód, który umożliwiłby jej tę spłatę – mówił sędzia.

[ramka][b]Wedle zasad działu spadku[/b]

W sprawie o podział majątku wspólnego sąd, w myśl art. 567 k.p.c., rozstrzyga, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na majątek osobisty i odwrotnie podlegają zwrotowi. Poza tym przepis ten nakazuje w tych sprawach stosować odpowiednio przepisy o dziale spadku. Ponieważ również te przepisy nie normują całościowo wszystkich spraw związanych z działem spadku, one z kolei odsyłają do przepisów o zniesieniu współwłasności. Te zaś nakazują przy jej znoszeniu rozstrzygnąć wzajemne roszczenia posiadaczy z tytułu posiadania nieruchomości, lokalu itp. w tym poniesione nakłady i uzyskane korzyści.[/ramka]

[i]masz pytanie, wyślij e-mail do autorki