Bank musi sprawdzać numer adresata przelewu

[b]Tak w precedensowym wyroku wydanym 17 grudnia 2008 r. uznał Sąd Najwyższy (sygn. I CSK 205/08). [/b]

W sprawie tej powodem jest Skarb Państwa – naczelnik urzędu skarbowego, a pozwanym BRE Bank SA. Początek jej dało polecenie przelewu zwrotu VAT z rachunku urzędu skarbowego prowadzonego w NBP na rachunek skarbowy podatnika – spółki z o.o. Marlin Development prowadzony w BRE Banku. W poleceniu przelewu urząd podał nowy numer rachunku wskazany w zgłoszeniu aktualizacyjnym NIP tej firmy. Do urzędów skarbowych wypłynęło w tym czasie wiele zgłoszeń aktualizacyjnych podyktowanych zmianą numerów kont bankowych. Od 1 lipca 2006 r. bowiem stał się obowiązującym powszechnie standard NBR: 26-cyfrowego rachunku bankowego, wdrażany zresztą już wcześniej przez wiele banków.

[srodtytul]Zwrot na rachunek fikcyjnej osoby[/srodtytul]

Jednakże zwrot VAT do spółki Marlin nie trafił. Okazało się, że zgłoszenie aktualizacyjne NIP tej spółki zostało sfałszowane. Podany w nim numer rachunku został bowiem założony na fikcyjne nazwisko Andrzej Marlin na podstawie sfałszowanego dowodu osobistego. Po wypłynięciu pieniędzy sprawca je przyjął. Udało się go wykryć. Został skazany, ale nie ma żadnych możliwości ściągnięcia od niego zagarniętych pieniędzy. [b]Skarb Państwa – naczelnik urzędu skarbowego, z którego konta pieniądze te wypłynęły, musiał zwrócić należny VAT, tym razem na właściwe konto, wraz z odsetkami.[/b] Skarb Państwa wystąpił do sądu przeciwko BRE Bankowi o odszkodowanie równe tej kwocie. Domagał się ponad 390 tys. zł.

[srodtytul]Pieniądze muszą trafić do beneficjenta [/srodtytul]

Sąd I instancji w całości oddalił to żądanie. Sąd II instancji zmienił ten wyrok i zasądził połowę żądanej kwoty, przyjmując, że Skarb Państwa w 50 proc. przyczynił się swym postępowaniem do powstania szkody. Zgodził się z bankiem, że żaden przepis nie nakłada na banki obowiązku konfrontowania nazwy czy nazwiska beneficjata przelewu podanego na poleceniu przelewu z podanym na nim numerem rachunku bankowego. Uznał jednak, że taki obowiązek wynika z ogólnych przepisów [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=70928]kodeksu cywilnego[/link], a mianowicie jego art. 354 § 1 i art. 355.

Jako podstawę odpowiedzialności banku sąd II instancji wskazał art. 64 prawa bankowego.

Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną BRE Banku od tego wyroku. Sędzia Henryk Pietrzkowski stwierdził, że w tej sprawie trzeba odpowiedzieć na trzy zasadnicze pytania: czy i na jakiej podstawie bank ma obowiązek sprawdzania numeru konta z nazwą beneficjenta przelewu, a w razie odpowiedzi twierdzącej, jaka jest prawna podstawa odpowiedzialności banku beneficjenta przelewu, wreszcie czy pozwany w tej sprawie BRE Bank mógł skorzystać z zastrzeżonego w umowie między urzędem skarbowym a NBP wyłączenia odpowiedzialności NBP za szkody wynikłe wskutek błędnego podania numeru rachunku bankowego beneficjenta przelewu. BRE Bank twierdził, że klauzula ta obejmuje również inne banki uczestniczące w operacji z udziałem NBP.

Opowiadając na pierwsze pytanie, SN zgodził się z sądem II instancji, że bank ma obowiązek sprawdzania numeru konta beneficjenta przelewu i że wynika on z art. 354 k.c. zobowiązującego do wykonywania zobowiązania, m.in. w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu. Cel przelewu zostaje osiągnięty, gdy pieniądze znajdą się na rachunku beneficjenta przelewu. By tak się stało, każdy bank ma bezwzględny obowiązek sprawdzenia, czy numer rachunku jest zgodny z nazwą beneficjenta przelewu – zaznaczył sędzia.

[srodtytul]Ochrona dla klientów [/srodtytul]

Odpowiadając na drugie pytanie, SN, tak samo jak sąd II instancji, wskazał jako jedyną samodzielną podstawę odpowiedzialności banku art. 64 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=165971]prawa bankowego[/link]. Głosi on, że jeżeli polecenie rozliczenia pieniężnego złożone przez posiadacza rachunku jest wykonywane przez kilka banków, każdy z nich ponosi solidarną odpowiedzialność wobec posiadacza rachunku za szkody spowodowane niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem polecenia.

Sędzia zaznaczył, że po nowelizacji tego przepisu w 2004 r. odpowiedzialność banków została zaostrzona wskutek wykreślenia zdania: „Wolny od odpowiedzialności jest bank, który udowodni, że szkoda nie powstała z jego winy”. Wcześniej była to odpowiedzialność na zasadzie winy, teraz jest to odpowiedzialność gwarancyjna zapewniająca klientom banków ochronę w takich sytuacjach jak ta sprawa – tłumaczył sędzia.

– Przy takich odpowiedziach na pierwsze dwa pytania bezprzedmiotowa staje się kwestia wspomnianej klauzuli dotyczącej NBP – mówił sędzia. Zaznaczył jednak, że gdyby znalazła się ona w umowach konsumenckich, byłaby niedozwoloną klauzulą umowną w rozumieniu art. 385[sup]3[/sup] pkt 2 k.c. Tak przepis ten kwalifikuje postanowienia umowne wyłączające lub istotnie ograniczające odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania.

[ramka][b]Liczy się cel społeczno-gospodarczy[/b]

- Dłużnik powinien wykonywać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu, zasadom współżycia społecznego, a jeśli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje – także zgodnie z tymi zwyczajami. Takie ogólne reguły wykonywania zobowiązań zapisane zostały w art. 354 kodeksu cywilnego.

- Art. 355 k.c. zaś nakłada na dłużnika obowiązek należytej staranności, przy czym staranność tę w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się z uwzględnieniem zawodowego charakteru tej działalności. [/ramka]

masz pytanie, wyślij e-mail do autorki