Eksperci: Nie wysokość, ale jakość. Dlaczego polskie podatki szkodzą gospodarce?

Co roku jesienią media w Polsce zalewają nagłówki o nadchodzących zmianach podatkowych. I jak co roku o tym czasie, podatnicy gorączkowo próbują przygotować się na to, co nowego czeka ich w podatkach z nastaniem stycznia. Niestety, w dyskusji tej brakuje podstawowego pytania: czy polski system podatkowy w ogóle działa tak, jak powinien?

To zrozumiałe, że przykładamy wagę do kolejnych zmian podatkowych. Jednocześnie jednak tracimy z pola widzenia kluczowe pytanie o to, czy polski system podatkowy w jakikolwiek sposób odpowiada na realne wyzwania stojące przed Polską, a zwłaszcza czy wspiera konkurencyjność naszej gospodarki.

System podatkowy, w którym funkcjonujemy, dotyka każdego z nas. Niezależnie od tego, czy jesteśmy pracownikami, przedsiębiorcami, właścicielami nieruchomości, konsumentami – z naszych prywatnych pieniędzy finansujemy szeroki wachlarz wydatków państwa. A wydatki publiczne nieustannie rosną: w tym roku przekraczają już 50 proc. PKB. Cały czas utrzymuje się też wysoki deficyt finansów publicznych, przez co rośnie zadłużenie państwa. Eurostat prognozuje, że w 2025 r. dług publiczny osiągnie poziom 58 proc. PKB, a według zaktualizowanej „Strategii zarządzania długiem sektora finansów publicznych w latach 2026–2029” Ministerstwa Finansów może on przekroczyć poziom 75 proc. PKB w 2029 r.

W obliczu wojny na Ukrainie i zmian geopolitycznych już teraz przeznaczamy blisko 5 proc. PKB na obronność, a planowany jest dalszy wzrost tych wydatków. Do tego dochodzą inne wyzwania, takie jak finansowanie ochrony zdrowia, niepokojące zmiany demograficzne czy transformacja w kierunku gospodarki niskoemisyjnej. Konieczne są, oczywiście, zmiany po stronie wydatkowej, ale potrzebne są też dochody podatkowe.

W naszym społeczeństwie panuje dość powszechne przekonanie, że podatki są w Polsce wysokie. Według danych Komisji Europejskiej (baza AMECO) na tle innych państw Europy Środkowo-Wschodniej faktycznie wypadamy słabo. Przeciętnie relacja podatków i obowiązkowych składek do PKB wyniosła w tej grupie w 2024 r. 34,9 proc., w Polsce 37,7 proc. Gorzej od Polski wypadają w tej grupie tylko Chorwacja i Słowenia.

Chociaż dla całej Unii Europejskiej średnia ta jest wyższa (40,3 proc. PKB), co plasuje Polskę na 15. miejscu, to jednak istotne są przy tym dwie kwestie. Na przeciętną wartość tego wskaźnika dla całej UE mają wpływ wysokie obciążenia w lepiej rozwiniętych od Polski państwach Europy Zachodniej. Poza tym obciążenia w Polsce szybko rosną. Według prognoz AMECO obciążenia podatkowo-składkowe będą w Polsce w 2026 r. wyższe o 2,2 proc. PKB niż trzy lata wcześniej (w państwach Europy Środkowo-Wschodniej wzrost wyniesie 1,8 proc. PKB, a w całej UE 0,7 proc. PKB).

Czytaj więcej

Opinie Ekonomiczne

Prof. Koźmiński: Inżynierowie chaosu

Europa wydaje się jeszcze nie pojmować istoty konfliktu opartego na inżynierii chaosu, choć tkwi...

Daleka pozycja Polski w rankingu podatkowym Tax Foundation

To jednak nie wysokie podatki przesądzają o konsekwentnie niskiej pozycji naszego kraju w Międzynarodowym Rankingu Konkurencyjności Podatkowej opracowywanym przez Tax Foundation. W Polsce potencjalne korzyści gospodarcze, jakie mogłyby płynąć z relatywnie niższego poziomu opodatkowania, są niwelowane przez negatywny wpływ, jaki podatki wywierają na decyzje gospodarstw domowych i przedsiębiorstw.

Konstrukcja systemu podatkowego jest kluczowa, aby działał on zgodnie ze swoim przeznaczeniem. Polityka podatkowa stanowi jeden z istotnych czynników determinujących inwestycje i rozwój gospodarczy. Dobrze skonstruowane podatki, z właściwie dobranymi stawkami podatkowymi, nie tylko generują potrzebne wpływy podatkowe, ale też mogą sprzyjać aktywności ekonomicznej i wzrostowi gospodarki.

W tegorocznej edycji Rankingu Tax Foundation Polska zajmuje dopiero 35. pozycję na 38 państw OECD. Na dalekie miejsce Polski w szczególności wpływa niska ocena systemu VAT, wynikająca z licznych preferencji podatkowych. Do niskiej oceny w dużym stopniu przyczynia się również opodatkowanie dochodu, opodatkowanie transakcji międzynarodowych oraz podatki majątkowe, które w nieefektywny sposób obciążają transfer niektórych rodzajów majątku.

Czytaj więcej

Banki

ZBP: wyższy CIT dla banków to zła informacja dla klientów i gospodarki

Decyzję prezydenta oceniamy negatywnie – tak Tadeusz Białek, prezes Związku Banków Polskich, skom...

Zła konstrukcja systemu podatkowego

Polski system opodatkowania dochodów jest nadmiernie skomplikowany – zarówno dla firm, jak i dla osób fizycznych. Przykładem może być stosunkowo powolny schemat rozliczania amortyzacji w czasie. Dziś przedsiębiorstwa muszą rozliczać wydatki inwestycyjne do kosztów przez wiele lat, a niekiedy nawet dekad, co skutkuje wyższymi podatkami w porównaniu z sytuacją, gdyby można było całą inwestycję od razu zaliczyć do kosztów.

Kolejnym przykładem jest wprowadzony niedawno krajowy minimalny podatek dochodowy. Jest on nałożony na przedsiębiorstwa o niskiej rentowności lub przynoszące straty, co i tak już skomplikowany system czyni jeszcze bardziej złożonym.

Problemy te są niepokojące i pokazują, że źle skonstruowany polski system podatkowy negatywnie wpływa na wzrost gospodarczy. Z kolei bez warunków sprzyjających rozwojowi trudno będzie osiągnąć ambitne cele społeczne czy obronne.