Aktualizacja: 05.11.2014 16:06 Publikacja: 05.11.2014 15:00
Jerzy Stuhr w "Obywatelu"
Foto: Festiwal Filmowy w Gdyni
PRO: Barbara Hollender
Młodzi reżyserzy opowiadają historie coraz bardziej uniwersalne, które mogłyby się wydarzyć w każdym mieście. Jerzy Stuhr, rocznik 1947, rozlicza się ?z Polską. I wie, że śmiech oczyszcza.
Jako aktor był wodzirejem u Feliksa Falka i amatorem w filmie Krzysztofa Kieślowskiego, jako reżyser Jerzy Stuhr opowiada o wyborach rodaków, o ich moralności, o rachunku sumienia dokonywanym w chwilach szczerości.
Takie właśnie były jego„Historie miłosne", „Tydzień z życia mężczyzny", „Pogoda na jutro" czy „Korowód", będący próbą dotknięcia jednego z najbardziej drażliwych tematów dekady po transformacji – lustracji i tajnych współpracowników SB. Teraz zaś pokazał sześć dekad życia w Polsce. I przyznaje, że „Obywatel" to historia przez niego „w jednej trzeciej przeżyta, w jednej trzeciej zaobserwowana, w jednej trzeciej wyobrażona".
Rok 2014. Pod gmach telewizji podjeżdża limuzyna z prezydentem. Od budynku odrywa się potężna płyta. Przypadek? Próba zamachu? Nie wiadomo. Prezydent wychodzi z opresji bez szwanku, płyta spada na Jana Bratka. W następnej scenie Bratek leży w szpitalu. Lekarze podejrzewają, że cierpi na amnezję. Ale on, unieruchomiony, z głową w bandażach, rozlicza się z własną przeszłością.
Jerzy Stuhr idzie śladami Andrzeja Munka. Jego bohater przypomina miotanego przez historię Piszczyka z „Zezowatego szczęścia". Zresztą Stuhr zagrał go w próbie kontynuacji munkowskich wątków – „Obywatelu Piszczyku" Andrzeja Kotkowskiego. Jan Bratek, podobnie jak jego pierwowzór, zawsze był facetem bez charakteru. Przeciętniakiem uzależnionym od matki i pozbawionym własnego zdania. Ale w Polsce nawet tacy ludzie bywali uwikłani w życie polityczne. Bratek, ten pechowiec i oportunista, też mimowolnie stawał się zarówno antybohaterem, jak i bohaterem. Niechcący znalazł się w partii, a potem w „Solidarności", niechcący trafił do centrum kultury żydowskiej, niechcący został internowany, niechcący był uznany za kapusia. I nawet kobieta, z którą się ożenił, okazała się funkcjonariuszką SB. Takie to było jego zezowate szczęście.
Opowiadając o 60 latach polskiej historii, Stuhr nie przybiera tonu martyrologicznego. Mówi o nonsensach PRL, o polskim, często zakłamanym katolicyzmie, o antysemityzmie, o słabościach władzy i opozycji, ale jak Munk zachowuje dystans, czasem wręcz drwi. Ma do tego prawo. Tym bardziej że nie odcina się od swojego „Piszczyka": starszy Jan Bratek ma w filmie jego twarz, młodszy, pojawiający się w retrospekcjach – syna, Macieja Stuhra. Zresztą ta historia opowiedziana z powagą musiałaby się wydać nieprawdopodobna i przerysowana. A śmiech oczyszcza.
„Obywatel" jest chwilami zbyt moralizatorski, zawiera też kilka klisz. Ale to znaczące spojrzenie na Polskę, która niby już odeszła, ale wciąż wegetuje w narodowej mentalności. Dobrze, że ktoś jeszcze ma odwagę, by próbę takiej syntezy podjąć.
KONTRA: Małgorzata Piwowar
Wbrew zapowiedziom, że ostatni film Jerzego Stuhra to błyskotliwa komedia, która „rozśmieszy cię do bólu", trudno ten obraz nazwać komedią. Jeszcze trudniej błyskotliwą.
Prawdziwe jest tylko to ostatnie – o bólu. Ciężko go nie czuć, obserwując bohatera filmu Jana Bratka (Jerzy Stuhr i Maciej Stuhr) zmagającego się z polską rzeczywistością. Nagrody specjalnej jury na ostatnim festiwalu w Gdyni „za odwagę podjęcia trudnych tematów" nie potrafię traktować inaczej niż jako kurtuazyjnego gestu wobec twórcy zasłużonego – ale nie z powodu tego filmu.
Pomysł, by bohater – przeciętny Polak – pomieścił w swoim życiorysie wszystkie istotnie daty i wydarzenia naszej historii, był zapewne kuszący. I na papierze, w precyzyjnie skonstruowanych i napisanych scenach, mógł się nawet wydawać efektowny. Na ekranie opowieść ta ma jednak posmak komiksowej historyjki albo – jeśli ktoś woli – ciągu skeczy (w przeważającej części mało zabawnych) tworzących kuriozum.
W swoim życiu Jan Bratek przechodzi przez tak wiele doświadczeń, że w rezultacie tracą one jakiekolwiek znaczenie. Jego los wyznaczany jest zdarzeniami 1956, 1968, 1980 i 1989 roku. Celowo nie przywołuję poszczególnych epizodów, bo są one uśrednionymi kalkami z naszej pamięci, lektur artykułów prasowych i tego wszystkiego, co nazywamy polskim doświadczeniem dziejowym. W podmuchach wiatru historii Jan Bratek jest tylko przedmiotem – nigdy podmiotem. Został użyty do spełnienia zadania wyznaczonego przez twórców filmu – ma być ofiarą.
W polskiej kinematografii ma protoplastę w postaci obywatela Piszczyka, ale jest wobec niego wtórny. Wyśmiewanie wszystkiego i wszystkich, a raczej spiętrzenie doświadczeń głównego bohatera do absurdalnych rozmiarów, zobojętnia, zamiast podnosić temperaturę przekazu. Co gorsza, „Obywatel" przestaje zaskakiwać kolejnymi odsłonami losów Bratka. Ich plakatowość nuży i męczy, spycha film w otchłań banału i sprowadza refleksję bohatera do wyznania: „Mamusia, ja już w taką ani w taką Polskę się nie bawię".
Nie sprawdza się też pomysł na klamrę „Obywatela". Zaczyna się on wypadkiem Bratka i pobytem w szpitalu, w czasie którego rozwija się taśma ze wspomnieniami. Nie będę udowadniać, że to nie jest odkrywczy motyw, gorzej, że puenta (której z lojalności wobec twórców nie ujawnię) daje widzowi w kość. Bo najmocniejszą stroną tego filmu jest łopatologia. To przykre stwierdzenie, gdyż dotychczasowa twórczość filmowa Jerzego Stuhra jawiła mi się jako inteligentna, zdystansowana refleksja o ludzkiej naturze. W „Obywatelu" tych walorów zabrakło i nawet żarty bohatera wyznającego: „Trudno jednocześnie śpiewać i kopulować", są raczej mało zabawne.
Historia Polski i polskiego obywatela w pigułce staje się pigułą nie do przełknięcia. A Jan Bratek nie powędruje tanecznym krokiem do panteonu narodowych bohaterów.
© Licencja na publikację
© ℗ Wszystkie prawa zastrzeżone
Źródło: Rzeczpospolita
PRO: Barbara Hollender
Młodzi reżyserzy opowiadają historie coraz bardziej uniwersalne, które mogłyby się wydarzyć w każdym mieście. Jerzy Stuhr, rocznik 1947, rozlicza się ?z Polską. I wie, że śmiech oczyszcza.
Twórcy i wykonawcy utworów audiowizualnych, wykonawcy utworów słowno-muzycznych będą mieli niezbywalne prawo do tantiem z internetu. Wprowadzone zostanie prawo pokrewne dla wydawców prasy do korzystania online z ich publikacji prasowych.
Przyszłość dyrekcji Narodowego Starego Teatru w Krakowie i Dramatycznego w Warszawie może się rozstrzygnąć już w tym tygodniu.
Hanna Wróblewska, była dyrektorka Zachęty, odwołana przez ministra Piotra Glińskiego, pokieruje Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego po rezygnacji Bartłomieja Sienkiewicza, który startuje do Brukseli.
Nowa stała Galeria Porcelany wzbogaciła stałe ekspozycje Zamku.
Od 1 do 8 maja w Łazienkach na odwiedzających czeka mnóstwo atrakcji.
Na festiwalu w Cannes odbyła się światowa premiera „Dziewczyny z igłą” Magnusa von Horna. To wielki sukces szwedzko-polskiego reżysera.
Muzeum Powstania Warszawskiego poinformowało o śmierci po ciężkiej chorobie Danuty "Niuśki" Krauze, weteranki Powstania Warszawskiego.
Po dobrym pierwszym kwartale 2024 roku operatorzy dużego ekranu w Polsce spodziewają się teraz słabszego okresu. „Garfield” sam sobie nie poradzi.
Rządowy projekt kultury pamięci spotkał się z ostrą krytyką w samych Niemczech. Zastrzeżenia mają też polscy historycy.
Aktywistki zapowiadają ujawnienie dowodów molestowania seksualnego przez francuskiego zdobywcę Oscara i uczestnika tegorocznego konkursu. W Paryżu żądano ustąpienia szefa kinematografii Dominique’a Boutonnata. Wkrótce jego proces o molestowanie seksualne.
Zmarła Zofia Czekalska „Sosenka”, jedna z najpopularniejszych weteranek Powstania Warszawskiego. Wiadomość o jej śmierci przekazano na facebookowym profilu "Nie Zapomnij O Nas, Powstańcach Warszawskich". W lipcu „Sosenka” skończyłaby 101 lat.
Rusza festiwal filmowy w Cannes. W kuluarach odtajniono dziś rano raport o stanie rynku kinowego w 2023 roku. Wiemy, jak radzą sobie w 2024 roku kiniarze w Polsce.
„The Second Act” Quentina Dupieux otworzy 14 maja 87. Festiwal Filmowy w Cannes. W konkursie jest polska koprodukcja „Dziewczyna z igłą” Szweda Magnusa von Horna, który mieszka w Warszawie, a także „Limonov” Sieriebriennikowa ze scenariuszem Pawła Pawlikowskiego.
Turyści z Polski byli w zeszłym roku jedną z dziesięciu nacji najliczniej odwiedzających Grecję. Na pierwszych miejscach znaleźli się Niemcy, Brytyjczycy i Bułgarzy. W sumie turystów było 36,13 miliona, czyli o 15,2 procent więcej niż rok wcześniej.
Na festiwalu w Cannes odbyła się światowa premiera „Dziewczyny z igłą” Magnusa von Horna. To wielki sukces szwedzko-polskiego reżysera.
24 lutego 2022 roku Rosja rozpoczęła pełnowymiarową inwazję na Ukrainę. W środę nowy rząd Rosji zbierze się na pierwszym posiedzeniu.
Premier Słowacji Robert Fico został postrzelony w miasteczku Handlová. Zabrano go do szpitala - informują słowackie media. Premier miał kilka ran, w tym - ranę brzucha. Fico był operowany.
Prezydent USA Joe Biden i jego republikański rywal Donald Trump zgodzili się na udział w dwóch debatach, które odbędą się 27 czerwca i 10 września.
Władze Polskiej Grupy Górniczej oraz związki zawodowe zawarły porozumienie ws. wypłat w 2024 r. pracownikom PGG dwóch kwot jednorazowych. Wypłaty mają realizować zapisy dot. podwyżek tzw. umowy społecznej dla górnictwa węgla kamiennego.
Sejm uchwalił ustawę o mrożeniu cen energii. Maksymalna wysokość bonu wyniesie od 300 do 600 złotych lub 600-1200 złotych przy ogrzewaniu przy użyciu prądu. Zamrożona cena energii dla gospodarstw domowych w drugiej połowie 2024 r. wyniesie 500 złotych za MWh.
W tej chwili nie mamy żadnych przesłanek do tego, żeby te informacje o pożarach z ostatnich dni wiązać z działaniami obcych służb, ale ten wątek jest badany – powiedział w sejmie minister spraw wewnętrznych i administracji Tomasz Siemoniak.
Duńska firma DFDS przewiduje rozwój w Polsce centrum logistycznego dla obsługi transportowej całego regionu.
Strzelcem, który dokonał zamachu na słowackiego premiera Roberta Fico, jest 71-letni pisarz Juraj Cintula – podają słowackie media.
Aktywni zawodowo rodzice dostaną od państwa 1,5 tys. zł miesięcznie.
Osoby, które opuściły Ukrainę w wyniku prowadzonych w tym kraju działań wojennych, do końca września 2025 r. nadal będą mogły legalnie mieszkać, pracować i uczyć się w Polsce.
Aleksander Miszalski jako prezydent Krakowa zaprezentował już trzech wiceprezydentów. Wkrótce ma pojawić się kolejne nazwisko – wynika z naszych informacji. Tymczasem patowa sytuacja utrzymuje się w sejmiku.
Rada Nadzorcza Alior Banku na środowym posiedzeniu odwołała sześciu z ośmiu członków zarządu, wraz z dotychczasowym prezesem Grzegorzem Olszewskim. Tymczasowo bankiem pokieruje Artur Chołody.
W obliczu ofensywy wojsk Władimira Putina władze w Kijowie liczą, że USA zgodzą się na użycie swoich rakiet do uderzenia na terenie Rosji.
Mimo powrotu 5 proc. stawki VAT na żywności, dochody z tego podatku w samym kwietniu spadły w porównaniu z kwietniem zeszłego roku. Jak to wyjaśnia resort finansów?
Według szacunków Barclays, trasa „Eras Tour” Taylor Swift zwiększy popyt konsumencki Wielkiej Brytanii o prawie 1 miliard dolarów.
Joe Biden publicznie ostrzegł Izrael, że USA przestaną dostarczać temu państwu broń, jeśli siły izraelskie dokonają inwazji na miasto Rafah w Strefie Gazy. Ta wypowiedź podzieliła środowisko amerykańskich Żydów.
Po zamachu na premiera Słowacji pojawiają się oskarżenia pod adresem opozycji i mediów. Robert Fico jest w ciężkim stanie.
Zamachowiec oddał przynajmniej cztery strzały w kierunku premiera Słowacji Roberta Fico. Parę z nich trafiło polityka, w tym w brzuch.
Turniej w Rzymie ma w tym roku mocny, biało-czerwony akcent. Iga Świątek gra w półfinale, a Hubert Hurkacz – w ćwierćfinale, i to na oczach rzeszy polskich kibiców.
Prezes Narodowego Funduszu Zdrowia poinformował, iż odmowa wydania osobie niepełnoletniej przez farmaceutę tzw. pigułki "dzień po" nie będzie stanowić podstawy do nałożenia kary umownej.
Trybunał Konstytucyjny zajmie się w czwartek sprawą z wniosku Krajowej Rady Sądownictwa dotyczącym wyłączania sędziów. Chodzi o przepisy rozporządzenia - Regulamin urzędowania sądów powszechnych, zmienionych przez Adama Bodnara, ministra sprawiedliwości.
Amerykańska waluta wyraźnie traci po dzisiejszych danych o inflacji z USA. Dolar jest najniżej od miesiąca.
Masz aktywną subskrypcję?
Zaloguj się lub wypróbuj za darmo
wydanie testowe.
nie masz konta w serwisie? Dołącz do nas
