Nowy rok szkolny, kolejny rok problemów. Co się zmienia dla nauczycieli i uczniów?

– Pracuję w szkole od 45 lat, a od 25 jestem dyrektorem. Mam wrażenie, że przez cały ten czas jedyne, co robię, to wprowadzanie kolejnych reform. Każda następna władza zeruje zarówno dobre, jak i niedobre zmiany forsowane przez swoich poprzedników. Niestety więc i teraz pojawiają się wątpliwości, czy w to, w co jako praktycy wkładamy tyle pracy, ma jakikolwiek sens – komentuje Danuta Kozakiewicz, stojąca na czele Szkoły Podstawowej nr 103 w Warszawie.

Czytaj więcej

Edukacja i wychowanie

Szkolna stołówka nieprzyjazna uczniom-weganom i bardzo marnuje jedzenie

Nic nie zapowiada, aby szkolne stołówki stały się miejscami bardziej przyjaznymi dla uczniów na d...

Ekspertka przyznaje też, że konsekwencje zmian, jakie ona, jak i jej koledzy po fachu będą musieli wprowadzić w nowym roku szkolnym, trudno dziś przewidzieć. Ale martwią się nie tylko dyrektorzy. – Niestety nauczyciele i rodzice odczuwają często dużą niepewność, nie wiedząc, które z nich ostatecznie wejdą w życie, a które nie. Pojawia się poczucie chaosu i braku stabilizacji – podkreśla.

Słowa te potwierdza dr Jeannette Słaby, która kieruje Szkołą Podstawową nr 3 im. Jana Brzechwy w Goleniowie. – Niestety w edukacji jesteśmy już przyzwyczajeni do tego, że jedyną stałą jest zmienność. Wprowadzane od nowego roku szkolnego zmiany to według mnie jedynie łatanie dziur, a nie wielka reforma. Często ogłasza się je bez wcześniejszego przygotowania, a my wciąż borykamy się z tymi samymi problemami – ocenia. – Brak poczucia stabilności, zmęczenie i poczucie wypalenia to nasza codzienność – przyznaje.

Czytaj więcej

Oświata i nauczyciele

Będą zmiany w Karcie Nauczyciela. To odpowiedź na nierozwiązany dotąd problem

Rząd przyjął we wtorek projekt nowelizacji ustawy Karta Nauczyciela, który poprawi sytuację począ...

Edukacja zdrowotna w szkołach – pomysł dobry, ale co ze szkoleniem nauczycieli? 

A tych zmian uczniów, nauczycieli i właśnie odpowiedzialnych za ich wprowadzenie dyrektorów po 1 września czeka sporo. Plany lekcji poszerzą się choćby o zajęcia z edukacji zdrowotnej, nowego, choć nieobowiązkowego przedmiotu, który wyprze wychowanie do życia w rodzinie. Jego wprowadzenie ministerstwo edukacji zapowiadało w atmosferze ostrego sprzeciwu części środowisk kościelnych i konserwatywnych, a Konferencja Episkopatu Polski do dziś liczy na to, że rodzice-katolicy swoich dzieci na zajęcia nie poślą.

Według dyrektor Kozakiewicz, pomysł ten wywołał zupełnie niepotrzebną dyskusję polityczno-ideologiczną (a jak mówi: im mniej polityki i ideologii w szkole, tym lepiej), a ostatecznie jak w soczewce skupił w sobie bolączki systemu. – Moim zdaniem jest on bardzo potrzebny, ale powinien zostać wprowadzony później, dopiero kiedy nauczyciele ukończą szkolenia na studiach podyplomowych. Teraz mamy sytuację, w której będą musieli realizować go np. szkolni psycholodzy czy nauczyciele WF-u, bo główni prowadzący nie zdążyli jeszcze zdobyć potrzebnych do tego kwalifikacji – tłumaczy dyrektor Danuta Kozakiewicz.

Czytaj więcej

Oświata i nauczyciele

Nauczyciele nie ruszyli masowo po pieniądze za nadgodziny. Dlaczego?

Uchwała Sądu Najwyższego nie dała spodziewanego impulsu do walki o rekompensaty finansowe za wyja...

Ilu nauczycieli brakuje w polskich szkołach? Dyrektorka: uproszeni przez nas emeryci na chwilę wrócą, ale reformy ze sztuczną inteligencją już nie przeprowadzą 

Gros zmian, jakie dla uczących przygotowali rządzący, zawiera się w tzw. dużej nowelizacji Karty Nauczyciela. Pojawiają się jednak pytania o praktyczną stronę przekuwania ich w czyny w sytuacji, kiedy zewsząd płyną informacje o brakach kadrowych w zastępach pedagogów. A bez rozwiązania tego problemu – według dyrektor Kozakiewicz – „żadna reforma, spisana nawet w najpiękniejszych słowach, nie ma szans powodzenia”. – Dopiero kiedy poprawi się prestiż zawodu i zarobki, można myśleć o czymś innym. Nie da się bowiem rozdzielić dobra uczniów od dobra nauczycieli – podkreśla.

A ilu nauczycieli dzisiaj brakuje w polskich szkołach? Według ekspertów Forum Wiedzy i Edukacji, choć oficjalna liczba wakatów w skali kraju spada i dzisiaj oscyluje wokół 13 tys. (czyli jedynie dwóch proc. liczby etatów), dane te mogą nie odpowiadać realiom. Sam Sławomir Broniarz, prezes Związku Nauczycielstwa Polskiego, mówi o nawet 22 tys. wakatów. – Wiele placówek funkcjonuje dzięki ogromnej liczbie nadgodzin nauczycieli, co budzi pytania o długofalową kondycję kadry pedagogicznej – alarmują specjaliści.

Czytaj więcej

Rodzice i uczniowie

Czy rada rodziców w szkole może żądać składek? Przepisy są jednoznaczne

Rada rodziców nie może zmuszać nikogo do dokonywania opłat na wspólne wydatki, a jedynie mobilizo...

Danuta Kozakiewicz jest podobnego zdania. – W tej chwili trudno nawet mówić o pewnej liczbie wakatów – inne dane podaje ministerstwo edukacji, inne fundacje, jeszcze inne związki zawodowe. Moim zdaniem dyskusja na ten temat to tylko odwracanie uwagi od tego, co najważniejsze, czyli braku wystarczającej liczby nauczycieli potrzebnej do rozsądnego obsadzenia stanowisk – mówi. I precyzuje, że „rozsądne” oznacza umożliwiające specjaliście z kwalifikacjami pozostanie na jednym etacie i w jednej szkole. Potwierdza również istnienie zjawiska „ukrytych wakatów”, kiedy to nauczyciele pracują w kilku placówkach, co w praktyce uniemożliwia im zaangażowanie się w pełni w działalność którejkolwiek z nich.

Dyrektorka alarmuje jednak, że nie wystarczy, aby uczących było więcej.

– Kadra starzeje się w zastraszającym tempie – nikogo dziś nie dziwi 50-letni nauczyciel, a wręcz może on uchodzić jeszcze za młodego. W szkołach branżowych uczą czasem 80-latkowie, a w podstawowych – 70-latkowie – unaocznia. – Uproszeni przez dyrektorów emeryci wracają jeszcze na trochę do szkoły, ale to nie są ludzie, z pomocą których można przeprowadzić planowaną przez ministerstwo reformę. A ta ma przecież uczyć m.in. posługiwania się narzędziami sztucznej inteligencji – argumentuje.

Zdaniem szefowej stołecznej podstawówki sytuacja jest krytyczna, ale młody człowiek nie przyjdzie do zawodu, w którym brakuje satysfakcjonujących wynagrodzeń czy szacunku ze strony rodziców oraz uczniów. I takiego, w którym – według niej – uderza się w jego autonomię, odgórnie zakazując np. zadawania prac domowych, czyli blokując mu możliwość posługiwania się podstawowym narzędziem pracy.

Czytaj więcej

Oświata i nauczyciele

Kurator oświaty bez bata na nauczyciela? Dyscyplinarki na nowych zasadach

Forsowane przez rząd zmiany w Karcie Nauczyciela przewidują, że wojewoda nie będzie już mógł powi...

„Na papierze braków kadrowych nie widać, bo nauczyciele pracują w dwóch różnych szkołach; wystarczy dłuższe L4, żeby obie musiały mocno się gimnastykować” 

Podobne obserwacje ma dr Jeannette Słaby. Choć przyznaje, że jej samej udaje się przyciągnąć do pracy młodych nauczycieli. Nie zmienia to faktu, że średnia wieku przedstawicieli tego zawodu oscyluje między 45-48 lat; rocznie ok. 10 tys. z nich odchodzi z zawodu, a nowych brakuje. – Na papierze skali braków kadrowych nie widać, bo dyrektorzy ratują się przydzielanymi nadgodzinami, a nauczyciele pracują w dwóch różnych placówkach. Łatwo sobie wyobrazić, że wystarczy, by trafili na dłuższe zwolnienie lekarskie, żeby obie musiały zacząć mocno się gimnastykować – unaocznia.

Szefowa goleniowskiej szkoły przyznaje, że sama wkrótce może znaleźć się w kłopocie, kiedy to trzy nauczycielki z jej placówki odejdą na emeryturę. W wielu innych powszechny problem stanowi zaś znalezienie nauczyciela do pracy w oddziałach przedszkolnych. – Potrzebujemy systemowych zmian, a dzisiaj każdy dyrektor zdany jest na siebie – ocenia. – Ja zgłaszam zapotrzebowanie na specjalistów i do urzędów pracy, do sąsiedniego powiatu, zamieszczam ogłoszenia na stronie szkoły i kuratorium oraz w mediach społecznościowych, ale efekty są marne – podsumowuje.

Czytaj więcej

Oświata i nauczyciele

Koniec "godzin czarnkowych". Czy znikną też inne troski nauczycieli?

Nauczyciele doczekali się konkretów w sprawie likwidacji „godzin czarnkowych”, które – zdaniem cz...

Dyrektorzy muszą skończyć z wysyłaniem psychologów na zastępstwa za „przedmiotowców” 

Według dyrektor Kozakiewicz, jeśli władza nie zrozumie, że edukacja jest priorytetem, czeka nas zapaść w oświacie. – Dziś to dyrektorzy muszą siedzieć i kombinować, jak wprowadzać przyjmowane na ostatnią chwilę zmiany. Idąc na urlop nie wiedzą, co zastaną po powrocie, bo nie mają pojęcia, czy prezydent kluczową ustawę podpisze, czy nie – wylicza.

– Nauczyciel planujący emeryturę nie wie, czy może liczyć na większą odprawę. Z kolei ten pracujący z dziećmi ze specjalnymi potrzebami w czasie wolnym przygotowuje się do wprowadzenia oceny funkcjonalnej po to, żeby później dowiedzieć się, iż jednak jej nie będzie – komentuje.

Dobrym przykładem dobrej zmiany, której trudy wprowadzenia spadną na dyrektorów, wydaje się choćby ta dotycząca tzw. zastępstw doraźnych. W nowym roku ukrócona zostać ma praktyka wysyłania na nie np. psychologów, którzy – często kosztem swojej pracy, w czasie, kiedy o pomoc mogliby chcieć zwrócić się do nich potrzebujący podopieczni – zastępowali chwilowo nieobecnych „przedmiotowców”.

W konsekwencji – jak tłumaczy dr Słaby – w dużych szkołach niektórzy z nich nie mają czasu na realizację własnych obowiązków, muszą też odwoływać umówione wcześniej spotkania z uczniami. – Teraz taka praktyka się skończy – i dobrze, ale taki zakaz nie rozwiąże problemu konieczności zastępowania nieobecnych. Z nim oczywiście zostanie dyrektor – zauważa ekspertka.

Czytaj więcej

Edukacja i wychowanie

Smartfony w szkołach podstawowych. Sejm rozpoczął prace nad zakazem

Zwolennicy projektu wskazują, że ograniczenie używania smartfonów może pozytywnie wpłynąć na konc...

Karta Nauczyciela po nowemu: koniec dyscyplinarek pod okiem kuratora, wyższa nagroda jubileuszowa, urlop dla poratowania zdrowia, więcej godzin ze specjalistą

Zmiany w Karcie Nauczyciela mają też pomóc rozwiązać nierozwiązany od lat problem wypłat za niezrealizowane, a przydzielone godziny ponadwymiarowe. Chodzi np. o sytuacje, w których całą dobę czuwają oni nad bezpieczeństwem uczniów w trakcie wycieczki, tracąc tym samym swoje wynagrodzenie. Zmienią się też zasady przyznawania nagrody jubileuszowej – ta otrzymywana po 40 latach pracy będzie wyższa niż do tej pory, a dodatkowo wprowadzona zostanie też ta dla pedagogów, którzy pracowali pięć lat więcej. Nauczyciele, którym do osiągnięcia wieku emerytalnego zostało mniej niż rok, będą mogli skorzystać z urlopu dla poratowania zdrowia i udać się na leczenie uzdrowiskowe albo rehabilitację uzdrowiskową. Poprawią się też warunki uzyskania odprawy przy przejściu na emeryturę lub rentę. A młodych nauczycieli, którzy nie uzyskali jeszcze stopnia awansu zawodowego, będzie można zatrudniać na umowę o pracę na czas określony tylko przez rok, a nie dwa razy dłużej, jak obecnie.

Zmieni się również system dyscyplinowania nauczycieli – komisje i rzecznicy dyscyplinarni nie będą już nadzorowani przez kuratorów oświaty. Dziś jest to możliwe poprzez powierzenie im tych obowiązków przez wojewodów. Niejednokrotnie rodziło to jednak m.in. zarzuty o przeciągające się postępowania, w czasie których obwiniani o niewłaściwe zachowania nauczyciele pozostawali w zawieszeniu, niepewni swego losu i tracąc finansowo. W sprawie tej u kolejnych ministrów edukacji interweniował rzecznik praw obywatelskich.

Uczniowie niepublicznych szkół i placówek zyskają większy dostęp do pomocy specjalistów, takich jak pedagodzy (również specjalni), psychologowie, logopedzi i terapeuci pedagogiczni. Dziś bowiem ci zatrudnieni na umowach-zleceniach lub B2B mogą pracować z nimi maksymalnie cztery godziny w tygodniu; czas ten wydłuży się do dziewięciu.