- ZUS prowadzi czynności egzekucyjne z mojego majątku za długi spowodowane niepłaceniem składek społecznych. Problem w tym, że ZUS wpisał hipoteki na obie moje nieruchomości (jedna to wspólność majątkowa), mimo że ten dług nie przekracza nawet połowy wartości spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Czy wolno mu wpisywać hipoteki na wszystkie nieruchomości, choć dług nie przekracza wartości nawet jednej z nich? Czy ZUS mógł wpisać hipotekę na nieruchomość wspólną? Czy i jak można negocjować z ZUS, aby zezwolił na sprzedaż jednej z tych nieruchomości? – pyta czytelnik.
Jak wynika z art. 26 ust. 3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej ustawa o sus), do zabezpieczenia należności ze składek ZUS przysługuje hipoteka przymusowa na wszystkich nieruchomościach dłużnika z uwzględnieniem ust. 3a i 3b. Zgodnie zaś z ust. 3a przedmiotem hipoteki może być m.in. nieruchomość będąca współwłasnością łączną dłużnika i jego małżonka. Natomiast w myśl ust. 3b przedmiotem hipoteki jest też spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu.
Odpowiada dłużnik i małżonek
Z korelacji tych przepisów wynika, że ZUS ma prawną możliwość ustanowienia hipoteki przymusowej na wszystkich nieruchomościach przedsiębiorcy. I to niezależnie od wysokości należności ze składek. Praktycznie więc może dojść do sytuacji, kiedy wysokość tych należności będzie zupełnie nieadekwatna do wartości obciążonej nieruchomości lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Podobny mechanizm określa też ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa wobec zobowiązań podatkowych.
Ponadto, jak wynika z tych przepisów, hipoteka przymusowa może obciążać również nieruchomości stanowiące współwłasność dłużnika i jego małżonka. W konsekwencji w pewnym sensie ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej obarcza zarówno samego przedsiębiorcę, jak i jego małżonka, choć niekoniecznie musi mieć on związek z tym biznesem.
Co jednak istotne, zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z 10 października 2014 r. (III CZP 28/14) decyzja ZUS ustalająca wysokość zadłużenia ze składek może stanowić podstawę wpisu hipoteki przymusowej na nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego dłużnika oraz jego małżonka, lecz wyłącznie wtedy, gdy została doręczona obojgu małżonkom.
