Strony na podstawie przepisów kodeksu pracy mogą zawrzeć umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy. W umowie takiej określa się okres obowiązywania zakazu konkurencji oraz wysokość odszkodowania należnego pracownikowi od pracodawcy. Powstrzymywanie się od prowadzenia działalności konkurencyjnej jest więc odpłatne w formie odszkodowania.
Odszkodowanie ustalają w umowie strony tej umowy, jednakże nie może ono być niższe od 25 proc. wynagrodzenia otrzymywanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji; odszkodowanie może być wypłacane w miesięcznych ratach.
Zwolnienie ze składek ZUS
Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe podstawy wymiaru składek nie stanowią przychody z odszkodowania wypłacanego byłym pracownikom po rozwiązaniu stosunku pracy na podstawie umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 1012 kodeksu pracy. Oznacza to, iż odszkodowania otrzymane przez byłych pracowników z tytułu zakazu konkurencji po rozwiązaniu stosunku pracy nie podlegają oskładkowaniu na ubezpieczenia społeczne.
Odszkodowania te nie stanowią też podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne. Zgodnie bowiem z art. 81 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych do ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne pracowników stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób. W sytuacji więc gdy odszkodowanie nie podlega składkom na ubezpieczenie społeczne, na podstawie art. 81 ww. ustawy nie podlega też składkom na ubezpieczenie zdrowotne.
Brak zwolnienia od podatku
Należy wskazać, iż odszkodowanie za powstrzymywanie się od prowadzenia działalności konkurencyjnej wypłacane pracownikowi po ustaniu stosunku pracy nie podlega zwolnieniu z podatku dochodowego od osób fizycznych i tym samym podlega opodatkowaniu. Umowa o zakazie konkurencji zawarta pomiędzy pracownikiem i pracodawcą wynika bowiem z łączącego strony stosunku pracy, a zatem wypłacane pracownikowi odszkodowanie z tytułu zakazu konkurencji należy zakwalifikować do przychodów ze stosunku pracy określonych w art. 12 ustawy o PIT. Stosownie zaś do tego przepisu za przychody ze stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty, niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. Przychodem ze stosunku pracy są więc wszelkiego rodzaju wypłaty i świadczenia skutkujące u podatnika powstaniem przysporzenia majątkowego, mające swoje źródło w łączącym (obecnie lub w przeszłości) pracownika z pracodawcą stosunku pracy. Przepisy ustawy o PIT przewidują pewne zwolnienia od podatku. I tak według jej art. 21 ust. 1 pkt 3 zwalnia się od podatku: otrzymane odszkodowania, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, oraz otrzymane odszkodowania, jeżeli ich wysokość lub zasady wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów, statutów, o których mowa w art. 9 § 1 kodeksu pracy (przy czym pod literami a–g wymienione są wyłączenia od tego zwolnienia przedmiotowego). Zgodnie zaś z art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. d ustawy o PIT zwolnienie to nie dotyczy odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji. Zatem odszkodowanie za powstrzymywanie się od prowadzenia działalności konkurencyjnej wypłacane pracownikowi po ustaniu stosunku pracy nie zostało objęte zwolnieniem przedmiotowym i tym samym stanowi przychód pracownika podlegający opodatkowaniu. Pracodawca, wypłacając odszkodowanie, powinien więc obliczyć zaliczkę na podatek zgodnie z ogólnymi zasadami i odprowadzić ją do urzędu skarbowego.
