- zadośćuczynienia pieniężne (np. art. 94 k.p.),
- odprawy (np. art. 92 k.p.),
- ekwiwalent za urlop wypoczynkowy (np. art. 171 k.p.),
- świadczenia rzeczowe (np. bony towarowe, deputaty).
Istotną kwestią jest to, że wszystkie powyższe świadczenia powinny zostać wypłacone niezależnie od tego, czy etatowiec wcześniej żądał ich zapłaty. Okoliczność, iż sam pracownik nie domagał się wypłaty należnych mu kwot, nie ma tu żadnego znaczenia.
Art. 631 § 2 k.p. nie ma zastosowania do tych kategorii świadczeń majątkowych, które mają charakter ściśle osobisty (np. talon na usługi medyczne). Zalicza się do nich tylko te, których pracownik za swego życia domagał się na drodze sądowej, jednak zmarł przed wydaniem orzeczenia (np. zasądzone alternatywnie odszkodowanie z art. 45 § 2 k.p.) lub jego wyegzekwowanie. Do praw majątkowych określonych w art. 631 § 2 k.p. nie zalicza się także odprawy pośmiertnej. Zasady jej wypłaty jako lex specialis określa art. 93 k.p.
Dodatkowe świadczenia
- Spółka przyznała najbardziej zasłużonym pracownikom prawo do akcji spółki zależnej. Jeden z nich zmarł. Przekazania akcji domaga się żona pracownika, powołując się na art. 63 § 2 k.p. oraz jego siostra, która jest jedynym spadkobiercą testamentowym. Komu należy się to prawo?
Prawa majątkowe po zmarłym ze stosunku pracy nie wchodzą w skład spadku w myśl 631 § 2 k.p. tylko na zasadzie wyjątku. Wykładnia rozszerzająca tego przepisu jest niedopuszczalna. Zgodnie z trafną tezą Sądu Apelacyjnego w Szczecinie wyrażoną w wyroku z 6 czerwca 2013 r. (III APa 5/13) prawem majątkowym ze stosunku pracy w rozumieniu przepisu art. 631 § 2 k.p. jest prawo majątkowe ściśle z tym stosunkiem pracy związane, tj. bezpośrednio z niego wynikające, nie wykluczając, że chodzi jedynie o takie prawa, które mają swoje oparcie w prawie pracy. Tym samym inne prawa majątkowe, pośrednio tylko związane ze stosunkiem pracy – a więc świadczenia ze stosunku pracy w szerokim znaczeniu – nie podlegają mechanizmom dziedziczenia ustalonym w powyższym przepisie.
Prawo do akcji jest jednym z takich praw, co potwierdziło orzecznictwo. Sąd Najwyższy uznał, że prawa do akcji bądź innych papierów wartościowych przysługujące zmarłemu pracownikowi w zakresie procedur komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw, wchodzi do spadku po zmarłym pracowniku na zasadach ogólnych określonych w kodeksie cywilnym (por. wyrok Sądu Najwyższego z 11 września 2001 r., I PKN 693/99). Zatem prawa do akcji nabędzie siostra jako jedyny spadkobierca po przedstawieniu dokumentu poświadczającego dziedziczenie. Oczywiście dokumentem takim nie jest jeszcze testament, ponieważ może on zostać podważony w postępowaniu spadkowym. Pracodawca musi otrzymać postanowienie sądu lub poświadczenie dziedziczenia.
Rozbieżne żądania
- Do spółki po śmierci etatowca zgłosiło się kilka osób. Każda z nich przeczy prawom pozostałych do świadczeń po pracowniku. Co zrobić w takiej sytuacji?
Jeśli pracodawca nie ma pewności, które ze zgłaszających się do niego po wypłatę osób są uprawnione do świadczeń po zmarłym, najlepszym wyjściem jest złożenie spornego świadczenia do depozytu sądowego. Musi się wówczas powołać się na fakt, że istnieje spór co do tego, kto jest wierzycielem (art. 467 pkt 3 k.c.). Spółka powinna złożyć wniosek do sądu rejonowego (wydziału cywilnego, a nie sądu pracy), określając przyczynę złożenia do depozytu, którą jest niepewność co do osoby wierzyciela, oraz warunki wypłacenia depozytu. O złożeniu przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego dłużnik powinien niezwłocznie zawiadomić spierających się wierzycieli, chyba że zawiadomienie napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody. Zawiadomienie powinno nastąpić na piśmie (art. 468 k.c.).
Natomiast w sytuacji, gdy sporne było samo roszczenie pracownika, niezależnie od tego, czy dziedziczą je małżonek lub osoby uprawnione do renty rodzinnej, czy też spadkobiercy, muszą oni wystąpić do sądu przeciwko pracodawcy z powództwem o zapłatę.
Proces o przywrócenie do pracy
- Pracownik domagał się przywrócenia do pracy po zwolnieniu go w trybie dyscyplinarnym. Przed wydaniem wyroku powód zmarł. Nie miał dzieci, ale był żonaty. Co żona pracownika może zrobić z takim roszczeniem?
Proces będzie kontynuowany, a żona – jako jedyna uprawniona – wstąpi do procesu na miejsce zmarłego. Przejście uprawnień dotyczy także tych świadczeń, których były pracownik dochodził od pracodawcy w procesie sądowym. W takiej sytuacji po śmierci pracownika, która powoduje zawieszenie postępowania, po jego podjęciu do procesu wchodzą albo osoby uprawnione z mocy art. 631 § 2 k.p. albo – w przypadku ich braku – spadkobiercy. W sytuacji, gdy roszczeniem dochodzonym przez pracownika było uznanie za bezskuteczne wypowiedzenia umowy o pracę lub przywrócenie do pracy, które są roszczeniami o charakterze majątkowym, ale związanym ściśle z osobą pracownika, uwzględnienie ich jest oczywiście niemożliwe. Sąd będzie mógł zasądzić wyłącznie odszkodowanie, jeśli oczywiście samo roszczenie okaże się uzasadnione. ?
