Badane w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich skargi ujawniły problem zgodności z Konstytucją RP niektórych regulacji dotyczących określania minimalnych stawek za czynności adwokackie i czynności radców prawnych. Chodzi konkretnie o rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oraz rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.
Zgodnie z przepisami tych rozporządzeń, wysokość stawki minimalnej zależy od wartości przedmiotu sprawy lub jej rodzaju, a w postępowaniu egzekucyjnym - od wartości egzekwowanego roszczenia. Tymczasem w opinii rzecznika praw obywatelskich jest to niezgodne z treścią upoważnień ustawowych. Minister Sprawiedliwości miał bowiem określić stawki minimalne za czynności adwokackie i czynności radców prawnych mając na względzie rodzaj i zawiłość sprawy oraz wymagany nakład pracy adwokata prawnika.
Dalej RPO podnosi, iż nie można również przyjąć, że odwołanie się przez Ministra Sprawiedliwości do wartości przedmiotu sporu realizuje tę część upoważnień zawartych w ustawach o adwokaturze i radcach prawnych, które nakazują uwzględnić przy określaniu stawek minimalnych zawiłość sprawy oraz wymagany nakład pracy adwokata czy radcy prawnego. – Nie istnieje bowiem żadna prosta zależność pomiędzy wartością przedmiotu sprawy zawisłej przed sądem, a jej skomplikowaniem oraz nakładem pracy adwokata – wyjaśnia Stanisław Trociuk, zastępca RPO.
Podaje on, iż praktyka sądowa dostarcza wielu dowodów, że stopień skomplikowania spraw o niewielkiej wartości przedmiotu sporu bywa niejednokrotnie większy, niż spraw o dużej wartości. Tak samo sprawa wygląda z nakładem pracy. – Tymczasem wbrew intencjom ustawodawcy wyrażonym w upoważnieniach ustawowych, to wartość przedmiotu sprawy stała się podstawowym kryterium służącym określeniu minimalnych stawek za czynności adwokackie i czynności radców prawnych – uważa Trociuk.
W wystąpieniu do Ministra Sprawiedliwości zastępca RPO pisze, iż kwestionowane przepisy rozporządzeń są niezgodne z upoważnieniami ustawowymi, a w rezultacie również z Konstytucją. Nie wykonują one ustawy, ale wprowadzają nowe, nieznane ustawie kryteria określania minimalnych stawek za czynności podejmowane z urzędu.
