Honorarium notariusza z urzędu zawiera podatek VAT

Nie ma podstaw prawnych, by domagali się zwiększenia urzędówek o VAT, co mają zapisane np. adwokaci i radcowie. ?Tak mówi czwartkowa uchwała Sądu Najwyższego (sygn. akt III CZP 27/14).

Jest ona o tyle ważna, że wiele osób nie wie, że prawo o notariacie przewiduje (na wzór zwolnień z opłat sądowych) zwolnienie z opłat notarialnych.

Notariusz za darmo

Art. 6 prawa o notariacie stanowi, że jeżeli strona czynności notarialnej, np. umowy zamiany nieruchomości, nie jest w stanie bez uszczerbku dla utrzymania siebie i rodziny ponieść żądanego przez notariusza wynagrodzenia, może wystąpić z wnioskiem do sądu (rejonowego miejsca zamieszkania) o zwolnienie jej w całości lub w części z tego wydatku. Przepis ten stosuje się też odpowiednio do osoby prawnej. Sąd po ustaleniu, że zachodzi potrzeba dokonania czynności notarialnej, uwzględnia wniosek i wyznacza notariusza do żądanej czynności. Za stronę zwolnioną wynagrodzenie płaci Skarb Państwa, a przyznaje je sąd.

Czy jednak notariusz powinien do kosztów doliczyć VAT w wysokości 23 proc.? Kwestia ta wynikła w sprawie Grażyny P., którą Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum zwolnił z kosztów notarialnych, a następnie przyznał miejscowej notariusz Marii O. od Skarbu Państwa 550 zł wynagrodzenia za sporządzenie umowy ustanowienia odrębnej własności lokalu mieszkalnego i przeniesienia jego własności. Na opłatę ustalaną na podstawie rozporządzenia ministra sprawiedliwości w sprawie taksy notarialnej złożyło się 400 zł za czynności i 150 zł za wypisy.

Sąd rejonowy oddalił natomiast wniosek notariusz o przyznanie jej nadto 126,5 zł VAT od wynagrodzenia.

Nie ma przepisu

W zażaleniu do sądu okręgowego notariusz zarzuciła, że wykładnia ta nie tylko narusza prawo o notariacie, ale również art. 2 konstytucji, czyli zasadę państwa prawnego. Notariusz wytknęła wreszcie, że w postanowieniu o zwolnieniu Grażyny P. z opłaty sąd rejonowy wskazał, że nie ma ona obowiązku zapłacenia notariuszowi ani wynagrodzenia, ani VAT. ?Skoro klientka nie miała obowiązku płacić VAT, to obciąża on sąd.

Z tymi wątpliwościami Sąd Okręgowy w Szczecinie zwrócił się do Sądu Najwyższego.

W typowej sytuacji, gdy notariusz umawia się z klientem na wykonanie usługi, ustalają, że opłata w ramach taksy (tu była w stawce maksymalnej) będzie powiększona o VAT. Ogólna zasada obciążania VAT jest zaś taka, że jeżeli strony umowy (nie tylko z notariuszem) nie ustalają kwestii VAT, oznacza to, że podatek jest zawarty w cenie, wynagrodzeniu (liczony „rachunkiem w stu"). Ta reguła nie musi się jednak odnosić do wynagrodzenia od państwa – wskazał, referując pytanie sądu okręgowego, sędzia SN Marian Kocon.

Jednocześnie za zwiększeniem wynagrodzenia o VAT przemawia praktyka notariuszy. I trudno wytłumaczyć, że miałoby być ono inaczej ustalane tylko dlatego, że nie uiszcza go osoba prywatna, ale państwo.

Sąd Najwyższy opowiedział się za pierwszym stanowiskiem i przesądził w uchwale, że wynagrodzenie notariusza wyznaczonego do dokonania czynności przez sąd nie podwyższa się o stawkę VAT.

Uzasadnienie na piśmie będzie podane za ok. dwóch miesięcy.