Kiedy urząd sam wyznaczy kuratora dla osoby nieobecnej

Jeżeli zachodzi konieczność podjęcia czynności niecierpiącej zwłoki, organ sam wyznacza tymczasowego przedstawiciela dla osoby nieobecnej, ale tylko do czasu ustanowienia kuratora przez sąd.

Publikacja: 12.11.2017 05:00

Kiedy urząd sam wyznaczy kuratora dla osoby nieobecnej

Foto: 123RF

Problem

Stronami postępowania administracyjnego są m.in. rozwiedzeni małżonkowie, przy czym nie jest znane miejsce pobytu jednego z nich. Powoduje to, że organ prowadzący postępowanie musi zwrócić się do sądu z wnioskiem o wyznaczenie kuratora dla tej osoby. Czy w takim przypadku powinien zawiesić postępowanie z powodu konieczności rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez sąd?

Co mówią przepisy

Zgodnie z art. 97 § 1 pkt 4 kodeksu postępowania administracyjnego (dalej k.p.a.) postępowanie zawiesza się m.in. w przypadku, gdy rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji zależy od uprzedniego rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd. Natomiast w art. 34 k.p.a. przewidziano, że organ administracji powinien wystąpić do sądu z wnioskiem o wyznaczenie przedstawiciela dla osoby nieobecnej lub niezdolnej do czynności prawnych, o ile przedstawiciel nie został już wyznaczony.

W sytuacji, gdy zachodzi konieczność podjęcia czynności niecierpiącej zwłoki, organ wyznacza dla osoby nieobecnej przedstawiciela uprawnionego do działania w postępowaniu do czasu wyznaczenia dla niej przedstawiciela przez sąd. Wyznaczenie przez sąd przedstawiciela (kuratora) dla osoby nieobecnej następuje na podstawie art. 184 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej k.r.o.). Przewidziano w nim, że dla ochrony praw osoby, która z powodu nieobecności nie może prowadzić swoich spraw, a nie ma pełnomocnika, ustanawia się kuratora, który powinien przede wszystkim postarać się o ustalenie miejsca pobytu tej osoby i zawiadomić ją o stanie jej spraw.

W myśl art. 601 kodeksu postępowania cywilnego kuratora dla osoby nieobecnej ustanawia sąd opiekuńczy miejsca ostatniego zamieszkania lub pobytu tej osoby. Zgodnie z art. 95 ust. 1 pkt 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych od tego wniosku nie pobiera się opłaty. W art. 48 § 1 k.p.a. przewidziano, że pisma skierowane do osoby nieznanej z miejsca pobytu doręcza się ustanowionemu dla niej przedstawicielowi.

Prawnik wyjaśnia

Anna Puszkarska, radca prawny

W przypadku wystąpienia przez organ do sądu z wnioskiem o wyznaczenie przedstawiciela dla nieobecnej strony nie zawiesza się postępowania administracyjnego z powodu konieczności rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez sąd.

Konieczność zapewnienia reprezentacji

Jak wyjaśniono w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 2 listopada 1999 r. (sygn. II SA/Kr 78/98, ONSA 2000/4/164), przewidziane w art. 34 § 1 k.p.a. wystąpienie organu administracji do sądu z wnioskiem o wyznaczenie przedstawiciela dla osoby nieobecnej ma na celu zapewnienie stronie należytej reprezentacji. Wystąpienie to dotyczy sytuacji, w której osoba będąca stroną opuściła miejsce swego stałego zamieszkania (w rozumieniu art. 25 kodeksu cywilnego, czyli miejscowość, w której przebywała z zamiarem stałego pobytu), a miejsce jej nowego pobytu nie jest znane. Przedstawiciela w tym trybie można ustanowić tylko dla osoby żyjącej.

Wystąpienie z wnioskiem o wyznaczenie przedstawiciela jest czynnością z zakresu postępowania administracyjnego i ma charakter procesowy. Jego celem jest zapewnienie prawidłowego toku postępowania administracyjnego, które jest prowadzone z udziałem nieobecnej strony. Podkreśla się, że wystąpienie z takim wnioskiem i w konsekwencji ustanowienie kuratora dla strony powinno mieć miejsce dopiero po wyczerpaniu środków zmierzających do ustalenia miejsca pobytu osoby nieobecnej (wyrok NSA z w Warszawie z 28 czerwca 2002 r., sygn. V SA 166/02, LEX nr 149487).

Ustanowienie kuratora

W uchwale Sądu Najwyższego z 9 lutego 1989 r. (sygn. III CZP 117/88, OSNC 1990/1/11) przyjęto, że wyznaczenie przez sąd przedstawiciela dla nieobecnej strony postępowania na wniosek organu (art. 34 § 1 k.p.a.) następuje na podstawie art. 184 k.r.o. W uchwale tej zaznaczono, że kurator ustanowiony na wniosek organu jest kuratorem w danym postępowaniu, a jego wynagrodzenie należy do kosztów postępowania administracyjnego (sąd nie ustala wysokości tego wynagrodzenia). Podnosi się, że przy ustalaniu wynagrodzenia kuratora organ powinien stosować w drodze analogii przepisy rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 13 listopada 2013 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (DzU z 2013 r. poz. 1476) – por. np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 8 listopada 2016 r. (sygn. IV SA/Gl 577/16, LEX nr 2159454).

Zgodnie z postanowieniem SN z 18 kwietnia 2000 r. (sygn. III CKN 270/00, LEX nr 1219835) zadaniem kuratora jest przede wszystkim poszukiwanie osoby nieobecnej, a poza tym sprawowanie zwykłego zarządu jej majątkiem, czyli dokonywanie koniecznych czynności faktycznych i prawnych, mających na celu zachowanie majątku. Czynności te podlegają kontroli sądu, który może wydawać konieczne zarządzenia i w razie uchybień ze strony kuratora, pozbawia go tej funkcji.

Brak podstaw do zawieszenia

We wskazanym wyżej wyroku NSA w Krakowie z 2 listopada 1999 r. zwrócono uwagę, że zagadnienie wstępne, o którym mowa w art. 97 § 1 pkt 4 k.p.a., to zagadnienie o charakterze materialnoprawnym, należące do właściwości innego organu lub sądu, od rozstrzygnięcia którego zależy wynik sprawy głównej. Takiego charakteru nie ma wyznaczenie przez sąd kuratora dla nieobecnej strony postępowania administracyjnego. Kwestia, czy i kto zostanie wyznaczony na przedstawiciela nieobecnej strony, nie ma bowiem wpływu na rozstrzygnięcie o żądaniach zgłoszonych w sprawie administracyjnej. Wyznaczony przedstawiciel zastępuje nieobecną stronę, ale nie zmienia jej materialnoprawnej pozycji w postępowaniu administracyjnym. Powoduje to, że wystąpienia przez organ do sądu z wnioskiem o wyznaczenie kuratora dla nieobecnej strony (art. 34 § 1 k.p.a.) nie należy wiązać z zawieszeniem postępowania na podstawie art. 97 § 1 pkt 4 k.p.a.

Czynności niecierpiące zwłoki

W myśl art. 34 § 2 k.p.a. do czasu ustanowienia kuratora przez sąd organ może sam ustanowić tymczasowego przedstawiciela dla nieobecnej strony, ale tylko wtedy, gdy istnieje konieczność podjęcia czynności niecierpiącej zwłoki. Wyznaczenie takiego przedstawiciela przez organ może nastąpić równocześnie albo już po skierowaniu przez niego wniosku do sądu. Następuje to w formie postanowienia, na które nie przysługuje zażalenie. W wyroku WSA w Krakowie z 29 października 2008 r. (sygn. II SA/Kr 1275/06, LEX nr 519020) podkreślono, że rozwiązanie to ma wyjątkowy charakter, w związku z czym każdy przypadek jego zastosowania wymaga ścisłego i konkretnego uzasadnienia.

podstawa prawna: art. 34, art. 48 § 1, art. 97 § 1 pkt 4, art. 100 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 1257)

podstawa prawna: art. 184 ustawy z 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 682)

podstawa prawna: art. 601 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 1822 ze zm.)

podstawa prawna: art. 25 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 1822 ze zm.)

Problem

Stronami postępowania administracyjnego są m.in. rozwiedzeni małżonkowie, przy czym nie jest znane miejsce pobytu jednego z nich. Powoduje to, że organ prowadzący postępowanie musi zwrócić się do sądu z wnioskiem o wyznaczenie kuratora dla tej osoby. Czy w takim przypadku powinien zawiesić postępowanie z powodu konieczności rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez sąd?

Pozostało 94% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Nieruchomości
Trybunał: nabyli działkę bez zgody ministra, umowa nieważna
Materiał Promocyjny
Wykup samochodu z leasingu – co warto wiedzieć?
Praca, Emerytury i renty
Czy każdy górnik może mieć górniczą emeryturę? Ważny wyrok SN
Prawo karne
Kłopoty żony Macieja Wąsika. "To represje"
Sądy i trybunały
Czy frankowicze doczekają się uchwały Sądu Najwyższego?
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Sądy i trybunały
Łukasz Piebiak wraca do sądu. Afera hejterska nadal nierozliczona