Spadkodawca może uwolnić od zachowku

[b]Czytelniczka i jej mąż darowali córce osiem lat temu aktem notarialnym mieszkanie. W 2008 r. u notariusza sporządzony został aneks, w którym zwolnili córkę od obowiązku zaliczenia darowizny na poczet schedy spadkowej. Czytelniczka pyta, czy taki aneks wywrze zamierzony skutek i czy po ich śmierci pozostałe dzieci mogą się domagać od córki zachowku. [/b]

Spisane u notariusza oświadczenie spadkodawcy o zwolnieniu spadkobiercy z obowiązku zaliczenia darowizny na poczet schedy powinno wystarczyć.

[srodtytul]W każdym momencie[/srodtytul]

W nauce prawa przeważa pogląd, że taką wolę spadkodawca może wyrazić w każdym momencie. Jeśli więc jego oświadczenie ma formę aktu notarialnego, jeśli zostało spisane przez notariusza, który jest osobą zaufania publicznego, podważenie go może wchodzić w rachubę tylko w wyjątkowych okolicznościach.

Zwolnienie może też wynikać z okoliczności, w jakich darowizny dokonano.

Zaliczenie darowizny na poczet schedy może nastąpić tylko podczas działu spadku i tylko wówczas, gdy nie było testamentu i spadkobiercy dziedziczą stosownie do reguł z ustawy.

Jeśli między osobami dziedziczącymi z ustawy powstanie kontrowersja co do obowiązku zaliczenia darowizn na poczet schedy spadkowej i sprawa trafi do sądu, to zainteresowany może wykazać, że spadkodawca zwolnił go z obowiązku zaliczenia, w każdy dozwolony przez prawo sposób. W tym, oczywiście, przedstawiając oświadczenie spadkodawcy spisane w formie aktu notarialnego podczas dokonywania darowizny lub później.

Darowizny uwzględnia się podczas działu spadku. Sposób zaliczenia jest następujący:

- wartość darowizn dolicza się do wartości spadku lub części spadku, która podlega podziałowi między spadkobierców obowiązanych do wzajemnego zaliczenia,

- od tej zsumowanej wartości oblicza się schedę każdego ze spadkobierców,

- każdemu z nich zalicza się na poczet jego schedy wartość darowizny.

[srodtytul]Nie trzeba zwracać [/srodtytul]

Podczas rozliczeń nie bierze się pod uwagę korzyści, jakie czerpała dana osoba z darowizny (np. z wynajmu domu). Do wartości schedy spadkowej zalicza się także koszty wykształcenia, jeżeli przekraczają przeciętną miarę w danym środowisku. Nie uwzględnia się drobnych darowizn zwyczajowo w nim przyjętych.

Konsekwencja obowiązku wzajemnego zaliczenia darowizn jest m.in. taka, że jeśli wartość darowizny uzyskanej przez danego spadkobiercę jest wyższa niż jego udział w spadku wynikający z reguł dziedziczenia ustawowego, nie uczestniczy on w podziale spadku, ale też nie ma obowiązku zwracania nadwyżki. Jeśli zaś jej wartość jest mniejsza, należy mu się z majątku spadkowego różnica między wartością jego udziału spadkowego a wartością darowizny (darowizn).

Zupełnie inną kwestią jest uwzględnianie darowizn na potrzeby ustalenia zachowku przysługującego najbliższym, choć niektóre zasady dotyczące zaliczania są takie same. Co ważne, zwolnienie przez spadkodawcę danej osoby z obowiązku zaliczenia darowizny na poczet schedy nie ma znaczenia dla prawa pozostałych spadkobierców do zachowku. Do tego rodzaju udziału w majątku spadkodawcy mają prawo tylko jego małżonek i dzieci, a jeśli dzieci nie dożyły spadku – ich zstępni, tj. w kolejności wnuki i prawnuki.

Spadkobiercy należy się tytułem zachowku połowa udziału w spadku, który by mu przypadł stosownie do reguł dziedziczenia ustawowego. Tylko gdy uprawniony do zachowku jest małoletni (nie ukończył 18 lat) albo jest trwale niezdolny do pracy, zachowek wynosi 2/3 udziału spadkowego.

[ramka]