Spadkodawca może wydziedziczyć

Skutki wydziedziczenia są dalej idące niż zwykłego pominięcia w testamencie. Powoduje ono, że spadkobierca, należący do kręgu najbliższych uprawnionych do zachowku, zostaje pozbawiony prawa nawet do takiego ograniczonego udziału w schedzie.

Spadkobierca, zapisobiorca, a także bliski pominięty w testamencie, a uprawniony do zachowku, mogą być uznani przez sąd za niegodnych dziedziczenia, jeśli dopuścili się ciężkich przewinień wobec spadkodawcy albo mataczyli w kwestii testamentu.

[srodtytul]Sankcja za poważne przewiny [/srodtytul]

Wydziedziczyć można tylko w testamencie, i to za poważne przewiny. Prawo dopuszcza tylko trzy takie sytuacje – mianowicie, gdy spadkobierca:

- wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego (normami godziwego postępowania),

- dopuścił się wobec spadkodawcy albo najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci,

- uporczywie nie dopełnia wobec spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

[wyimek]W drastycznych sytuacjach sąd uzna spadkobiercę za niegodnego[/wyimek]

Jako przykład zachowania naruszającego zasady współżycia społecznego można podać odmawianie przez syna pracy, urządzanie awantur, pijaństwo, narkomanię, zaniedbywanie własnej rodziny i obarczanie ojca ciężarem utrzymania wnuków i synowej. Nie każde jednak zachowanie sprzeczne z wolą spadkodawcy i naganne może być powodem wydziedziczenia. Takie postępowanie musi też być uporczywe.

Przyczyną wydziedziczenia może być pobicie, uszkodzenie ciała, groźby, szykany itp. wobec spadkodawcy lub osoby mu bliskiej. Nie będzie nią sprzeczka ze spadkodawcą czy jego żoną, dziećmi z innego małżeństwa, chyba że można ją uznać za “rażącą obrazę czci”. Także niedopełnienie obowiązków rodzinnych, np. uchylanie się od niezbędnego materialnego wspierania matki, nieudzielenie jej opieki w chorobie, może uzasadniać całkowite pozbawienie dziedzictwa, ale tylko gdy jest uporczywe.

Naganne zachowanie bliskiego musi być świadome i zawinione. Matka nie może więc np. wydziedziczyć syna, który nie był zdolny zapewnić jej opieki z powodu własnej obłożnej choroby albo długotrwałego wyjazdu.

Przyczyna wydziedziczenia powinna wynikać z testamentu. Najlepiej, jeśli taką ostatnią wolę spisze notariusz, ale może ona też mieć inną formę, np. testamentu własnoręcznego.

Nie jest możliwe wydziedziczenie częściowe ani tzw. wydziedziczenie za karę, warunkowe, jeśli np. córka czy syn nie zmienią nagannego trybu życia.

Spadkodawca nie może wydziedziczyć osoby należącej do kręgu najbliższych, jeżeli jej przebaczył. W razie ustalenia przez sąd, że rzeczywiście do tego doszło, wydziedziczony odzyskuje prawo do zachowku.

Jeżeli wydziedziczony uważa, iż spadkodawca go skrzywdził swoją decyzją, może wystąpić przeciwko drugiemu spadkobiercy do sądu o wypłacenie mu zachowku. Dopuszczalność wydziedziczenia będzie oceniał sąd.

[srodtytul]Spadkobierca niegodny [/srodtytul]

W określonych drastycznych sytuacjach spadkobierca może być odsunięty od schedy, choć spadkodawca go formalnie nie wydziedziczył. Możliwe jest bowiem uznanie przez sąd spadkobiercy za niegodnego. Odnosi się to zarówno do dziedziczących bez testamentu, czyli z mocy ustawy, jak i powołanych do spadku ostatnią wolą, a także zapisobiorców i uprawnionych do zachowku.

Spadkobierca może być uznany za niegodnego tylko w trzech wypadkach, a konkretnie, gdy:

- dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy,

- podstępem lub groźbą skłonił go do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził w sporządzeniu lub odwołaniu ostatniej woli,

- umyślnie ukrył lub zniszczył, podrobił lub przerobił testament albo świadomie skorzystał z testamentu podrobionego lub przerobionego przez inną osobę.

Nie jest dopuszczalne uznanie spadkobiercy za niegodnego z innych przyczyn niż wskazane, np. z powodu pijaństwa, notorycznego uchylania się od pracy, notorycznego popadania w konflikt z prawem. To mogłoby się stać przyczyną wydziedziczenia, gdyby taka była wola spadkodawcy.

[srodtytul]Za ciężkie przestępstwo[/srodtytul]

Dla uznania za niegodnego dziedziczenia z pierwszej przyczyny sąd musi ustalić, czy przestępstwo ma charakter ciężkiego. Takim właśnie może być np. uszkodzenie ciała, zabójstwo, doprowadzenie do targnięcia się na życie, pobicie, pozostawienie spadkodawcy w położeniu grożącym niebezpieczeństwem utraty życia, znęcanie się.

Na równi z przestępstwem popełnionym traktowane jest usiłowanie przestępstwa (np. zabójstwa), podżeganie do niego i pełnomocnictwo. Sprawa jest jasna, gdy sąd karny wydał wyrok skazujący.

Uznania za niegodnego może się domagać każdy, kto ma w tym interes. Mogą to być przede wszystkim osoby, którym przypadłby udział spadkobiercy uznanego za niegodnego, spadkobiercy obciążeni zapisami, uprawnieni do zachowku, a nawet wierzyciele spadkodawcy.

Konieczne jest wystąpienie do sądu. Nie można uznać spadkobiercy za niegodnego przy okazji, np. w sprawie o stwierdzenie nabycia praw do spadku lub o dział spadku. Z wnioskiem o uznanie za niegodnego dziedziczenia może wystąpić prokurator.