VAT a opłaty za przedszkole ponad limit

Miasto jest zarejestrowanym, czynnym podatnikiem VAT i od 1 stycznia 2017 r. rozlicza podatek wspólnie ze swoimi jednostkami budżetowymi. Wśród nich są te, które realizują zadania własne z zakresu edukacji publicznej, czyli m.in. przedszkola i szkoły. Za pośrednictwem przedszkoli miasto pobiera od rodziców lub opiekunów prawnych dzieci opłaty za pobyt i wyżywienie. Zgodnie z uchwałą rady miejskiej w przedszkolach prowadzonych przez miasto zapewnia się bezpłatne nauczanie, wychowanie i opiekę przez pięć godzin dziennie, od poniedziałku do piątku, zgodnie z arkuszem organizacyjnym danego przedszkola. Za korzystanie z wychowania przedszkolnego dzieci w wieku do lat pięciu w czasie przekraczającym pięciogodzinny wymiar zajęć, pobierana jest opłata za pobyt: 1 zł za godzinę. Miasto zorganizowało stołówki w szkołach. Do opłat wnoszonych za posiłki nie wlicza się wynagrodzeń pracowników i składek naliczanych od nich oraz kosztów utrzymania stołówki. Rodzice (opiekunowie prawni) ponoszą opłaty za wyżywienie w równowartości kosztów surowca zużytego do przygotowania posiłku (tzw. wkład do kotła).

Składając wniosek o interpretację miasto chciało potwierdzić, że nie ustala swobodnie odpłatności za pobyt dzieci w przedszkolu ani za wyżywienie. Realizuje bowiem zadania z zakresu edukacji publicznej czyli nałożone na nie odrębnymi przepisami prawa, a tym samym jest wyłączone z grona podatników VAT na podstawie art. 15 ust. 6 ustawy o VAT.

Innego zdania był jednak fiskus. Zauważył, że miasto zobowiązuje się wykonać określone czynności na rzecz konkretnej osoby, za które pobiera opłaty w określonej wysokości. Skoro jest możliwe zidentyfikowanie świadczenia wykonywanego przez miasto na rzecz określonego nabywcy, to należy je uznać za świadczenie usług w rozumieniu VAT. W ocenie urzędników to, że miasto realizuje zadania własne, wyłącza je automatycznie z zakresu VAT. Uiszczane opłaty są niczym innym jak wynagrodzeniem wnoszonym na poczet świadczenia usług przez miasto. Ponadto podobne lub takie same czynności mogą być wykonywane przez inne firmy konkurencyjne. Wyłączenie miasta z zakresu opodatkowania usług wychowania dzieci w przedszkolach powyżej pięciu godzin dziennie i wyżywienia zdaniem fiskusa stanowiłoby zakłócenie konkurencji i nierówne traktowanie.

W interpretacji organ wskazał, że miasto świadcząc opisane we wniosku usługi jest podatnikiem VAT prowadzącym działalność gospodarczą. Opłaty pobierane za pobyt dzieci w przedszkolach oraz za wyżywienie podlegają opodatkowaniu VAT. Zastrzegł jedynie, że pierwsze korzystają ze zwolnienia z art. 43 ust. 1 pkt 26, a drugie spełniają przesłanki do uznania ich za zwolnione na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 24 ustawy o VAT.

Miasto zaskarżyło interpretację i wygrało. WSA w Poznaniu wskazał, że bezspornie opisane czynności miasto (gmina) wykonuje realizując zadania własne. A zgodnie z art. 15 ust. 6 ustawy o VAT nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów je obsługujących w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych. Norma ta uzależnia podmiotowość organu w VAT od charakteru stosunku prawnego, na podstawie którego świadczenie jest wykonywane.

Sąd podkreślił, że w spornej sprawie stosunek prawny między jednostką budżetową gminy (przedszkole publiczne) nawiązany z rodzicami powstaje na administracyjnoprawnej metodzie regulacji. Opłaty pobierane za nauczanie i pobyt dzieci w przedszkolu w swym charakterze zbliżone są do daniny publicznej, a strony tego stosunku prawnego nie mają pełnej swobody w ustaleniu ich wysokości. Obowiązujące przepisy nadały pobieranej opłacie charakter symboliczny, nieekwiwalentny i ściśle regulowany przez przepisy prawa administracyjnego, co odróżnia ją od ceny.

WSA zwrócił uwagę, że dostarczanie obiadów uczniom w stołówce szkolnej (analogicznie: dostarczanie posiłków dzieciom podczas ich pobytu w przedszkolu) mieści się w zakresie usług edukacyjnych. Wysokość opłat za posiłki nie ma charakteru komercyjnego. Poza kosztem tzw. wkładu do kotła, który ponoszą rodzice (lub opiekunowie), pozostałe wydatki związane z zapewnieniem dzieciom wyżywienia powinny być ponoszone przez gminę. WSA uznał, że skarżąca przy wykonywaniu spornych czynności nie jest podatnikiem VAT.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 21 marca 2018 r. (I SA/Po 67/18).

—Aleksandra Tarka

Komentarz eksperta

Paulina Bąk, starszy konsultant w dziale doradztwa podatkowego BDO

Wyrok WSA w Poznaniu z pewnością ucieszy rodziców wszystkich przedszkolaków, ponieważ dzięki takiemu stanowisku opłaty w przedszkolach mające charakter symboliczny mogą takie pozostać. Uznanie gminy pobierającej opłaty za pobyt dzieci w przedszkolu za podatnika VAT wpłynęłoby na wzrost tych opłat w dwojaki sposób. Po pierwsze, mogłaby wzrosnąć sama opłata, która musiałaby być zwiększona o należny podatek. Po drugie, wzrósłby również koszt obsługi księgowej przedszkoli – koszt, który gminy mogłyby przerzucić na rodziców. Gmina w zakresie czynności wchodzących w zakres jej zadań własnych może występować jako podatnik podatku od towarów i usług, a sama okoliczność wykonywania zadań własnych jest nieistotna dla określenia tego, czy gmina działa jako podatnik czy nie. Dla uznania danej jednostki za podatnika VAT decydujące natomiast jest to, czy gmina wykonując te zadania działa w charakterze władczym, korzystając ze swoich kompetencji oraz czy podejmując dane czynności działa jako uczestnik obrotu na konkurencyjnym rynku i funkcjonuje w warunkach konkurencji.