Naprawa Trybunału. Zmiany w konstytucji wymagają modyfikacji

To niektóre sugestie i wątpliwości do zawarte w pięciu ekspertyzach, które właśnie udostępnił Senat. Chodzi o senacki projekt zmiany konstytucji, który jest częścią tzw. czteropku Bodnara, czyli planu gruntowanej reformy Trybunału Konstytucyjnego.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Nie ma szans na szybki reset Trybunału. Na co liczy koalicja?

Nie ma zgody opozycji na rządowy pakiet reform dotyczących TK. Rządzący liczą na przesilenie w PiS, a to może potrwać.

Bodnar chce zmiany konstytucji w sprawie TK

Składa się na niego uchwalona już uchwała sejmowa i dwa procedowane w Sejmie projekty ustaw. Proponowana nowelizacja ustawy zasadniczej zakłada m.in. wygaszenie trwającej kadencji sędziów, zmianę sposobu ich wyboru, wprowadzenie przy wyborze sędziego czteroletniej karencji dla osób, które pełniły określone funkcje polityczne jak poseł, senator czy członek rządu. Wreszcie propozycja przewiduje stworzenie podstaw dla szerszego stosowania przez sądy rozproszonej kontroli konstytucyjności.

Wniosek o podjęcie inicjatywy ustawodawczej w tej sprawie wnieśli na początku marca senatorowie koalicji rządzącej. Przez ponad dwa miesiące do senackiej komisji ustawodawczej spływały ekspertyzy konstytucjonalistów.

Więcej rozproszonej kontroli konstytucyjnej

W poniedziałek Senat udostępnił te opinie. Eksperci podkreślają w nich wagę, znaczenie i potrzebę zmian. Ich zdaniem mogą one ostatecznie zażegnać istniejący i stale pogłębiający się kryzys konstytucyjny. Wskazują jednak na konieczność uzupełnienia niektórych proponowanych postanowień. Jednym z nich jest rozszerzenie stosowania konstytucji w sposób bezpośredni przez sądy, czyli tzw. rozproszonej kontroli konstytucyjności.

Rozwiązanie to jest pozytywnie oceniane przez konstytucjonalistów, może bowiem odciążyć Trybunał i przyśpieszyć orzekane sądów w sprawach, w których zaistniały wątpliwości dotyczące konstytucyjności przepisów. Jak zaznacza jednak prof. Marcin Matczak, potencjalnym zagrożeniem tej zmiany jest ryzyko rozbieżności w rozumieniu i bezpośrednim stosowaniu konstytucji przez sądy różnych instancji. Ekspert postuluje wprowadzenie rozwiązań zapewniających jednolitość orzecznictwa w tym zakresie na przykład przez odpowiedni nadzór Sądu Najwyższego.

Prof. Hubert Izdebski proponuje też dodanie przepisu przejściowego, zgodnie z którym postępowania w sprawie pytań prawnych przedstawionych Trybunałowi (przez sądy) przed wejściem w życie ustawy będą toczyć się do ich zakończenia na dotychczasowych zasadach. Zmiana ta ma uchronić przed ewentualną odmową odpowiedzi na te pytania przez TK.

Pewne wątpliwości ma też dr hab. Sławomir Patyra. Jego zdaniem przepis ten ma afirmacyjny i ornamentacyjny charakter, a jego wprowadzenie może skutkować nadmiernym ograniczeniem rozproszonej kontroli konstytucyjności bądź nadmiernym stosowaniem tej regulacji wbrew przyjętemu w polskim ustroju modelowi scentralizowanej kontroli konstytucyjności.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Pakiet Bodnara: więcej rozproszonej kontroli konstytucyjnej

Obok radykalnej przebudowy Trybunału Konstytucyjnego pakiet aktów ministra Adama Bodnara przewiduje rozszerzenie rozproszonej kontroli konstytucyjnej.

TK nie dla wiceministrów, radnych i Prezydenta

Choć eksperci pozytywie ocenili propozycję utrudnienia politykom wyboru na sędziów TK, formułują wobec niej też pewne zastrzeżenia. Prof. Andrzej Jackiewicz uważa, że czteroletnia karencja w pełnieniu określonych funkcji politycznych może być niewystarczająca i postuluje wydłużenie tego okresu. Proponuje też rozważenie poszerzenia kategorii osób objętych tą karencją. Podobną wątpliwość mają też prof. Marcin Matczak i prof. Mariusz Jabłoński. Te ostatni pyta: „Dlaczego wybrana bez ograniczeń może zostać osoba, która zakończyła pełnienie funkcji prezydenta RP, wiceministra, sekretarza stanu, a nawet radnego?”.

Konstytucjonaliści sformułowali też zastrzeżenia do propozycji wygaszenia kadencji dotychczasowych sędziów TK z dniem wejścia w życie zmiany konstytucji. Do tego słusznego rozwiązania prof. Matczak proponuje dodanie jednoznacznego uregulowania statusu tzw. sędziów dublerów i wskazanie, że nie obejmuje ich ani wygaszenie kadencji, ani prawo do przejścia w stan spoczynku. Podobnie twierdzi prof. Patyra. - Proponowana regulacja zrównuje ich status z pozostałymi dwunastoma legalnymi sędziami Trybunału, w efekcie czyniąc ich beneficjentami mechanizmu „przejścia w stan spoczynku” – uważa konstytucjonalista.