Nikt już chyba nie pamięta o tezach Obywatelskiego Paktu na rzecz Mediów Publicznych. Przewidywały one m.in. doprecyzowanie ustawowych zapisów dotyczących misji publicznej, zagwarantowanie w ustawie środków na realizację treści dla dzieci i młodzieży, edukację obywatelską i kulturową oraz rodzimą twórczość, powszechny dostęp do zasobów (w tym archiwów) i ograniczenie reklamy. Gdy po dwóch latach pracy Ministerstwo Kultury przedstawiło wreszcie projekt nowelizacji ustawy o radiofonii i telewizji, niewiele niestety dowiadujemy się z niego o tym, jak rząd wyobraża sobie funkcjonowanie mediów publicznych.

Czytaj więcej

Publicystyka

Juliusz Braun: Telewizja publiczna wymyślona na nowo

Nie wystarczy mówić o odpolitycznieniu, o niezależności czy dla odmiany o „zaoraniu”. Istnienie m...

Jest więc dokument liczący prawie 50 stron, trudno jednak uznać, że stanowi on akt założycielski mediów publicznych „wymyślonych na nowo”. To raczej, co zresztą autorzy uczciwie przyznają, zmiana służąca wdrożeniu do polskiego prawa „Europejskiego aktu o wolności mediów”, czyli unijnego rozporządzenia w sprawie ustanowienia wspólnych ram dla usług medialnych na rynku wewnętrznym. Czasem jednak prawo unijne ma stanowić alibi dla rozwiązań, które nie mają z nim wiele wspólnego.

Wydatek zgodny z potrzebami

Szeroko nagłośniona likwidacja abonamentu to w gruncie rzeczy potwierdzenie stanu istniejącego. Abonamentu od lat już prawie nikt nie płaci i płacić nie zamierza. Pozostaje więc finansowanie mediów publicznych z budżetu państwa, takie rozwiązanie jest zresztą coraz powszechniejsze w całej Europie. Finansowy fundament, jeśli ma być stabilny, nie może być zależny od podejmowanej co roku decyzji posłów uchwalających budżet. Minister finansów nie akceptował jednak planowanego pierwotnie sztywnego wskaźnika udziału w PKB i ostatecznie stanęło na kwocie 2,5 mld zł.

Czytaj więcej

Prawo w Polsce

Koniec z abonamentem RTV od 1 stycznia 2027 roku? Projekt trafił do konsultacji

Projekt nowelizacji ustawy medialnej zakłada likwidację opłaty abonamentowej i zastąpienie jej kw...

Właściwie dlaczego akurat tyle? – Bo tyle było w ostatnich latach – dowiadujemy się z uzasadnienia. Nie jest to prawda, ale nawet gdyby, to wydatek powinien odnosić się do rzeczywistych, uzasadnionych potrzeb. Tymczasem nikt nie próbował wyjaśnić, jaki jest postulowany kształt mediów publicznych, nawet choćby tego, ile powinno być kanałów TVP i ile to powinno kosztować.

„Proponowanym rozwiązaniem jest wpisanie w ustawie sztywnej wysokości kwoty (nie mniejszej niż 2500 mln zł). Zabezpieczenie w ten sposób minimalnej kwoty jaką można przeznaczyć na media publiczne w danym roku pozwoli na uniknięcie dyskusji nad jej wysokością w czasie debaty budżetowej, w wyniku której mogłaby ona ulec zmianie” – czytamy w założeniach. Nie sposób nie zauważyć, że w pierwszym zdaniu jest mowa o „sztywnej kwocie”, a w kolejnym o „kwocie minimalnej”. Żeby było jeszcze trudniej, w przepisach przejściowych zapisano, że aż do 2036 r. maksymalny limit wydatków na finansowanie misji publicznej wynosi co roku 2,5 mld zł (oznacza to – zauważmy – że w wyniku inflacji realna wysokość wydatków będzie coraz niższa). Zawsze jest więc 2,5 mld, ale nie wiadomo do końca czy „sztywno”, czy „minimalnie”, czy „maksymalnie”. Dyskusji więc nie unikniemy.

Autorzy projektu zauważają słusznie, że owe 2,5 miliarda to w stosunku do PKB wyraźnie mniej niż średnia w Unii Europejskiej, więc uznają za konieczne pozostawienie bez zmian przepisów dotyczących reklamy. Nadawcy komercyjni już protestują. Spór dotyczący reklamy w mediach publicznych na pewno będzie gorący.

Czytaj więcej

Publicystyka

Stanisław Jędrzejewski: Media publiczne potrzebują nowego ładu

Media publiczne powinny być oparte na czterech filarach: niezależności instytucjonalnej, stabilny...

Odpolityczniona KRRiT

Wiele miejsca zajmują przepisy mające zagwarantować mityczne „odpolitycznienie”. Przywracana pierwotna formuła 9-osobowej Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji oraz zasada „rotacyjnej” wymiany jej składu to dobry, sprawdzony model, ale nie jest to rozwiązanie nowe. Drobiazgowo opisane są zasady powoływania członków KRRiT, oraz zarządów, rad nadzorczych, rad programowych i redaktorów naczelnych w radiu i telewizji, a także wymogi, jakie muszą spełniać, by skład nowych władz skutecznie oddzielał media od świata polityki.

Czy jednak autorzy projektu nie przesadzili eliminując z grona kandydatów nie tylko członków partii politycznych, ale nawet osobę, która 10 lat wcześniej startowała w wyborach do rady gminy czy np. na sołtysa? Za niedopuszczalne uznano też członkostwo w jakimkolwiek stowarzyszeniu, niezależnie od tego, czy jest to związek twórczy, towarzystwo naukowe czy Koło Gospodyń Wiejskich. Wymogi dotyczące wykształcenia powodują, że Waldemar Dąbrowski, wieloletni dyrektor Teatru Wielkiego, nie mógłby się ubiegać o stanowisko prezesa spółki medialnej, bo skończył studia na Politechnice Warszawskiej. Gdyby był absolwentem zarządzania w Collegium Humanum – jego kwalifikacje byłyby w porządku. Chyba autorzy projektu trochę przesadzili.

Droga pełna pułapek

„W celu zagwarantowania większej niezależności redakcyjnej proponuje się oddzielenie pionu zarządczego od pionu redakcyjnego” – zapisano w założeniach. Brzmi pięknie, ale w praktyce może rodzić wiele wątpliwości i generować konflikty, zwłaszcza, że ustawa bardzo szczegółowo opisuje procedurę powoływania w odrębnym trybie zarządu (zawsze jednoosobowego), a w innym trybie redaktora naczelnego. Doświadczenie wskazuje, że często trudno rozróżnić, co jest decyzją zarządczą, a co redakcyjną, zwłaszcza gdy budżet zawsze jest ograniczony, a w dodatku finansowanie oparte ma być nadal w sporej części na reklamach. Obawiam się, że zaprojektowano drogę pełną pułapek.

Wszystko to wymaga napisania nowych statutów spółek medialnych. I tu zaskoczenie. Regulator traci wpływ na ich treść, bo o tym samodzielnie decydować ma minister. Trudno to pogodzić z deklarowanym wzmacnianiem niezależności.

Kluczowe znaczenie dla całego rynku ma Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji. Zapisano w ustawie, że każda decyzja jej przewodniczącego musi być oparta na wcześniejszej uchwale całej Rady. W sprawach dotyczących przedłużenia koncesji przewidziano wyjątek: gdy nie ma większości ani „za”, ani „przeciw”, przewodniczący samodzielnie przedłuża ją na dotychczasowych warunkach. Ale łatwo sobie wyobrazić sytuację wewnętrznej blokady w innych przypadkach. Co wtedy?

Gdy już mowa o koncesjach, warto odnotować zmianę pozornie drobną, która jednak może nieść istotne konsekwencje. Koncesja będzie potrzebna tylko wtedy, gdy program jest rozpowszechniany z nadajników naziemnych. Dla programów satelitarnych czy kablowych wystarczy zezwolenie (ale to też wymaga uchwały KRRiT).

Czytaj więcej

Opinie polityczno - społeczne

Jan Dworak, Stanisław Jędrzejewski: Potrzebujemy nowego prawa medialnego

Tylko kompleksowa reforma medialna i restrukturyzacja KRRiT może zagwarantować, że w dobie global...