Nieefektywny, a drogi. NIK krytykuje instytut podległy ministerstwu Ziobry

Instytut Ekspertyz Ekonomicznych i Finansowych w Łodzi został otwarty w maju 2019 r. To jednostka budżetowa podległa Ministerstwu Sprawiedliwości. Prowadzi działalność naukową oraz badawczo-rozwojową w zakresie ekonomii, finansów, rachunkowości, podatków i ceł, rynków kapitałowych, bankowości i ubezpieczeń, działalności i finansowania przedsiębiorstw, przekształceń własnościowych oraz cyberprzestępczości gospodarczej.

W tym zakresie Instytut ma też opracowywać ekspertyzy i wydawać opinie na zlecenie sądów, prokuratur oraz innych podmiotów uprawnionych do prowadzenia postępowań,  których potrzebne są dowody z opinii biegłych. 

Dyrektorem Instytutu jest dr Paweł Gajewski z Uniwersytetu Łódzkiego, a przewodniczącym Rady Naukowej Dariusz Barski, Prokurator Krajowy.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Rusza Instytut Ekspertyz Ekonomicznych i Finansowych w Łodzi

W piątek oficjalnie otwarto Instytut Ekspertyz Ekonomicznych i Finansowych w Łodzi.

Kontrola przeprowadzona przez NIK pokazała, że Instytut  w niewielkim stopniu zrealizował założenia, którymi uzasadniano jego utworzenie, tj. zmniejszenie przewlekłości postępowań przygotowawczych i sądowych, uzyskanie oszczędności wydatków budżetu państwa i zwiększenie dostępności do biegłych posiadających wystarczająco pogłębioną wiedzę w dziedzinie ekonomii i finansów. 

Dobre posady dla naukowców

NIK stwierdziła, że Instytut otrzymywał środki na realizację zadań bezpośrednio z budżetu państwa, miał też odpowiednie zasoby majątkowe. Siedziba Instytutu mieści się w nieruchomości wynajmowanej na warunkach komercyjnych. Koszty czynszu w latach 2019-2021 wyniosły łącznie 2,14 mln zł ł (602 tys. zł w 2019 r., 755 tys. zł w 2020 r. oraz 783 tys. zł w 2021 r.).

Koszty działalności operacyjnej Instytutu w latach 2019, 2020 i 2021 wyniosły odpowiednio 3,5 mln zł, 4,3 mln zł oraz 4,9 mln zł. Największy udział w kosztach miały koszty wynagrodzeń, które wyniosły odpowiednio 1,7 mln zł (48%) sumy kosztów działalności operacyjnej), 2,7 mln zł (63%) oraz 3,2 mln zł (65%).

NIK zwróciła również uwagę na to, że IEEF tylko w niewielkiej liczbie sporządzał dla prokuratur czy sądów rozległe i pracochłonne opinie, a przygotowywanie niektórych trwało niemal trzy lata. Powodem była zbyt mała liczba zatrudnionych w nim pracowników naukowych.

NIK zauważa również, że 18 z 32 zatrudnionych w Instytucie osób, pracowało jednocześnie poza nim. Mogło to mieć negatywny wpływ na efektywność realizowanych zadań, tym bardziej, że 16 z nich to kluczowi pracownicy dla realizacji zadań Instytutu, stale pracujący dodatkowo, z czego 14 w pełnym wymiarze czasu pracy.

Wpływ na efektywność realizacji zadań mógł mieć fakt, iż na dzień 31 marca 2022 r. spośród 19 pracowników naukowych ogółem, sporządzających opinie i prowadzących badania naukowe, 14 pracowało dodatkowo poza Instytutem (12 na pełnym etacie i dwóch w niepełnym wymiarze czasu pracy), a jednocześnie pracowało w Instytucie w trybie zadaniowego czasu pracy, bez określenia jasnych i transparentnych zasad powierzania zadań i rozliczania z ich wykonywania. Zdaniem NIK, nie bez znaczenia dla efektywności realizowanych przez IEEF zadań był fakt, iż poza Instytutem pracowali na cały etat jego dyrektor i zastępca.

34 opinie za 6,6 mln zł

W latach 2019-2022 (I kw.) Instytut sporządził 34 opinie, w tym 19 opinii na rzecz sądów (z czego siedem opinii uzupełniających) oraz 15 opinii na rzecz prokuratur (z czego dwie uzupełniające). Łączne koszty sporządzenia tych opinii według stawek wynikających z przepisów o zasadach wynagradzania biegłych powinny wynieść łącznie nieco ponad milion złotych, w tym 251 tys. zł opinii na rzecz sądów oraz 753 tys. zł na rzecz prokuratur. W omawianym okresie, udział kosztów sporządzenia opinii na rzecz sądów przez Instytut odpowiadał, jak oszacowano, jedynie 0,03% łącznych wydatków z budżetu państwa na wszystkie opinie w części 15 – Sądy powszechne, co wskazuje na niewielką skalę działania Instytutu. IEEF według stanu na dzień 31 marca 2022 r. był również w trakcie opracowywania kolejnych 22 opinii, w tym na rzecz innych jednostek niż sądy i prokuratury, których zlecenia wpłynęły w latach 2019-2022 (I kw.) i dla tych opinii koszt ich wykonania nie został jeszcze określony.

Szacunkowe rzeczywiste koszty sporządzenia  34 zakończonych opinii wyniosły co najmniej 6,59 mln zł.

- Oznacza to ponad sześciokrotną różnicę w porównaniu do kwoty, jaką można wyliczyć ze stawek określonych w przepisach dotyczących wynagradzania biegłych. Nawet jeżeli uwzględnić fakt, iż koszt ten (6,59 mln zł) obejmował również częściowo koszt sporządzenia rozpoczętych, a niezakończonych opinii, to Instytut nie zapewnił efektów, na które wskazywało Ministerstwo Sprawiedliwości, w postaci oszczędności wydatków - twierdzi NIK.

NIK zauważa również, że w latach 2019-2022 (I kw.) koszt jednostkowy sporządzenia opinii dla sądów i prokuratur, wyliczony wg stawek zgodnych z rozporządzeniem w sprawie wynagradzania biegłych, kształtował się w przedziale od 1 938 zł do 318 216 zł. Spośród 34 opinii sporządzonych w tym okresie, koszt 13 wyniósł poniżej 10 tys. zł, co wynikało przede wszystkim z faktu, iż były to opinie uzupełniające lub przyjęte w pierwszym okresie funkcjonowania Instytutu. Opinii, których koszt przekroczył 50 tys. zł sporządzono w całym okresie działania Instytutu pięć (w tym koszt tylko jednej był wyższy niż 100 tys. zł). Choć kwota wynagrodzenia biegłych nie jest wprost wyznacznikiem poziomu skomplikowania i złożoności problemów będących przedmiotem opinii, to zdaniem NIK struktura ilościowo-wartościowa sporządzonych przez Instytut opinii mogła wskazywać na zbyt mały udział opinii dotyczących trudnych merytorycznie zagadnień, w których, z punktu widzenia interesu wymiaru sprawiedliwości, Instytut powinien się specjalizować.

Opinie, których proces sporządzania na moment prowadzenia kontroli był już zakończony, wydawano w terminach od 21 dni do dwóch lat i siedmiu miesięcy. Natomiast w przypadku czterech z 22 opinii zleconych w latach 2019-2022 (I kw.) i pozostających na moment prowadzenia kontroli w trakcie realizacji, ich dotychczasowy czas sporządzania mieścił się w przedziale od dwóch lat do dwóch lat i 10 miesięcy. Przekraczał zatem okres, na który zwracał uwagę Minister Sprawiedliwości informując NIK o przesłankach uzasadniających utworzenie Instytutu.

Z ustaleń kontroli wynika, że Instytut nie otrzymywał zapłaty za opinie sporządzane na zlecenie sądów i prokuratur, nie oczekiwał też i nie dochodził tych zapłat.

- Stosowane przez IEEF zasady rozliczeń z powyższymi organami z tytułu sporządzanych opinii, powodowały zniekształcenie struktury wydatków budżetu państwa, a tym samym negatywnie wpływały na transparentność i przejrzystość finansów publicznych - twierdzi NIK.