Prokuratura wstrzymuje rozliczenie głośnego funduszu z czasów PiS. Instytut Narutowicza prosi o pomoc ministra Waldemara Żurka

Prof. Adam Leszczyński zwraca się do Ministerstwa Sprawiedliwości o objęcie nadzorem prokuratora generalnego śledztw w sprawie nadużyć popełnionych w latach 2020-2023 w dawnym Instytucie Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego oraz Ignacego Jana Paderewskiego (IDMN). W tej sprawie napisał list do ministra Waldemara Żurka, do którego dotarła „Rzeczpospolita”.

Wskazał w nim, że śledztwa dotyczą m.in. nieprawidłowości związanych z przyznawaniem grantów w ramach Funduszu Patriotycznego (wydano 102 mln zł), a także zakupu nieruchomości przy ul. Powsińskiej 64a w Warszawie za 21 mln zł, remontu tejże nieruchomości (10 mln zł), zakupu kolekcji pamiątek po Ignacym Janie Paderewskim (300 tys. zł), które na dodatek w większości okazały się falsyfikatami.

„W przypadku grantów przyznawanych w ramach Funduszu Patriotycznego w grę wchodziło m.in. podejrzenie o fałszowanie dokumentów, ustawianie konkursów i pozorne kontrole beneficjentów. W przypadku zakupu nieruchomości – podejrzenie o związek z przestępczością zorganizowaną” – uważa Adam Leszczyński.

Czytaj więcej

Komentarze

Instytut Pileckiego to tylko szczyt góry lodowej. Rząd Donalda Tuska źle zarządza kulturą

Odwołanie Krzysztofa Ruchniewicza to dobra decyzja, ale sytuacja w Instytucie Pileckiego to nieje...

Dyrektor Instytutu Narutowicza dodaje, że zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstw w IDMN kierowały oprócz szefostwa instytutu także Centralne Biuro Antykorupcyjne, Krajowa Administracja Skarbowa oraz Najwyższa Izba Kontroli. Dyrektor nie wie, ile w sumie zawiadomień złożonych przez te instytucje trafiło do prokuratury. – Do końca grudnia 2025 r. została przedłużona kontrola KAS. Zakładam, że takich zawiadomień będzie więcej – mówi „Rzeczpospolitej” Adam Leszczyński. Dodaje, że po kontroli przeprowadzonej wśród beneficjantów Funduszu Patriotycznego zwrócili oni już ponad milion złotych z nieprawidłowo rozliczonych grantów.

Instytut Narutowicza walczy w sądzie, aby zainteresować prokuraturę

Leszczyński dodaje, że śledztwa w sprawie nadużyć zostały podzielone pomiędzy różne prokuratury w kraju. Odmowy wszczęcia śledztwa jego instytut zaskarża do sądów, a te zwykle nakazują ich prowadzenie. 

Zapytaliśmy biura prasowe Ministerstwa Sprawiedliwości oraz Prokuratury Krajowej, czy takim nadzorem zostaną one objęte. Czekamy na odpowiedź.

Czytaj więcej

Historia

Fundusz Patriotyczny czyli narodowo - katolicki

Zapowiedziany przez premiera Fundusz Patriotyczny zajmie się upowszechnianiem dziedzictwa ruchu n...

Jedno z nich dotyczy przekroczenia uprawnień przez byłego dyrektora IDMN prof. Jana Żaryna oraz jego zastępcę w związku z przyznaniem i rozliczaniem środków przyznanych w ramach Funduszu Patriotycznego. Chodziło o wypłacenie dotacji dla Stowarzyszenia „Marsz Niepodległości” i Stowarzyszenia Straż Narodowa w wysokości 3 mln zł. Zawiadomienie dotyczyło też utrudnienia przeprowadzenia kontroli przez NIK. Prokurator Prokuratury Okręgowej w Warszawie 26 listopada 2024 r. odmówił wszczęcia postępowania, ale 10 czerwca 2025 r. postanowienie prokuratury uchylił Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie. Sąd uznał m.in., że prokurator nie zgromadził kompletnego materiału dowodowego, który „pozwoliłby na wydanie decyzji merytorycznej i nie zweryfikował wszystkich zgłoszonych przez zawiadamiającą kwestii”. Sędzia Iwona Ramotowska stwierdziła, że zaskarżona decyzja ma charakter przedwczesny.

Sąd: prokurator tylko przyjął zawiadomienie i umorzył sprawę

Podobny los spotkał głośne zawiadomienie dotyczące zakupu fortepianu Bösendorfer nr 24219 w Szwajcarii za kwotę 60 000 franków szwajcarskich, który miał należeć do Ignacego J. Paderewskiego. Zawiadomienie dotyczyło niedopełnienia obowiązków przez byłego dyrektora Jana Żaryna.

O wątpliwościach w sprawie zakupu kolekcji Paderewskiego jako pierwszy napisał portal Wirtualna Polska. Przypomniał, że 28 listopada 2023 r. w Zamku Królewskim dyr. Żaryn ogłosił, że pod koniec 2022 r. instytutowi udało się kupić w Szwajcarii kolekcję pamiątek po Ignacym Paderewskim. Za około 100 przedmiotów szwajcarskiemu oferentowi zapłacono 60 tys. franków. Wśród pamiątek były m.in. fotografie, kartki pocztowe, hantle, garnki i rachunki z pralni, ale najcenniejszą miał być fortepian marki Bösendorfer pochodzący rzekomo z lat 1850-1860, który znajdował się w szwajcarskiej posiadłości Paderewskiego w Riond-Bosson. Pojawiły się jednak poważne wątpliwości, czy instrument faktycznie należał do polskiego kompozytora. Z numeru umieszczonego na fortepianie wynikało bowiem, że został wyprodukowany w roku 1926. Ponadto sam sprzedający stwierdził, że nie ma dowodu, iż instrument rzeczywiście należał do kompozytora.

Adam Leszczyński informuje nas, że pierwotnie w oparciu o postanowienie z 5 lutego 2025 r. prokurator Prokuratury Okręgowej w Warszawie Mariusz Wajda odmówił wszczęcia postępowania w tej sprawie. Śledczy wskazał, że zarzucane Żarynowi przestępstwo nie zostało zawinione umyślnie, chociaż jednocześnie podał, że opinie i raporty nie pozwalają stwierdzić, że zaoferowany polskiej stronie fortepian należał do Ignacego J. Paderewskiego.

Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie postanowienie to uchylił 24 kwietnia 2025 r. W uzasadnieniu stwierdził, że decyzja o odmowie wszczęcia śledztwa wobec braku znamion czynu zabronionego jest przedwczesna.

Czytaj więcej

Opinie polityczno - społeczne

Fundusz Patriotyczny, czyli czy pierwszy milion trzeba ukraść

Było swoiste przyzwolenie poprzedniego rządu, aby pieniądze publiczne trafiały do organizacji nar...

„Prokurator poza przyjęciem zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa i dołączonych dokumentów nie przeprowadził żadnych czynności sprawdzających, ani też nie dołączył podstawowych dokumentów, co jest niezbędne do prawidłowej oceny zachowania opisanego w zawiadomieniu o popełnieniu przestępstwa” – stwierdziła sędzia Sylwia Słowiok-Janus. Dopiero 9 lipca 2025 r. powiadomiono Instytut o ponownym wszczęciu śledztwa przez Prokuraturę Okręgową w Warszawie.

Bój w sądzie o każdą sprawę wokół Funduszu Patriotycznego

Podobnie stało się z zawiadomieniem w sprawie niedopełnienia obowiązków przez kierownika Działu Programów Krajowych oraz zastępcę dyrektora IDMN polegającym „na poświadczeniu nieprawdy co do wykonania na rzecz Instytutu świadczenia objętego zawartymi umowami”. 30 kwietnia 2025 r. prokurator Prokuratury Rejonowej Warszawa-Ochota w Warszawie umorzył śledztwo, a Instytut złożył zażalenie do sądu.

Na takim samym etapie znajduje się postępowanie w sprawie przekroczenia uprawnień i poświadczenia nieprawdy przy przeprowadzeniu kontroli dotyczącej beneficjenta programu Fundusz Patriotyczny wobec Stowarzyszenia Przeciwko Bierności. Zdaniem Instytutu Narutowicza kontrola ta miała charakter pozorny. Inne zawiadomienie dotyczy zaś przeprowadzenia pozornej kontroli beneficjenta programu Fundusz Patriotyczny wobec Towarzystwa Gimnastycznego Sokół Gniazdo w Zakopanem.

Prokuratura Okręgowa w Warszawie odmówiła także początkowo wszczęcia postępowania dotyczącego utrudniania przeprowadzenia przez kontrolerów NIK kontroli „poprzez nieprzedstawienie wszystkich dokumentów i materiałów”. To postanowienie uchylił Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie.

Powsińska 64a pod lupą śledczych z Rzeszowa

Wątpliwości prokuratury nie budziło jedynie zawiadomienie dotyczące nieruchomości przy ul. Powsińskiej 64a, które prowadzi Prokuratura Regionalna w Rzeszowie. Dotyczy ono „przynależności do zorganizowanej grupy przestępczej osób reprezentujących strony umowy sprzedaży nr 109/DF-V/AJ/2021 z 7.06.2022 r. tj., Jana Żaryna po stronie Instytutu i Macieja Zacharskiego, Andrzeja Wojtczaka po stronie firmy Warsaw Trading”. Złożyła je Krajowa Administracja Skarbowa. Niezależnie od KAS zawiadomienie złożył Instytut Narutowicza, a wynika z niego, że Jan Żaryn posiadał dostęp do rachunków bankowych zbywcy nieruchomości, na które została przelana przez Instytut kwota za nabytą nieruchomość.

Na początku 2025 r. w wywiadzie dla TVP Warszawa ówczesna wiceminister kultury Marta Cienkowska (obecnie minister) powiedziała, że „budynek (przy Powsińskiej 64a – red.) był kupiony od spółki widmo powiązanej z mafią, gdzie tak naprawdę zysk z zakupu tej nieruchomości został zamieniony w sztabki złota. Następnie złoto zginęło i nie wiadomo, gdzie teraz jest”.

– Moim zdaniem ten budynek nie spełniał wymogów, które powinno spełniać  muzeum – uważa Adam Leszczyński.

NIK: kogo preferowano, przyznając granty w Ministerstwie Kultury

Zawiadomienia złożyła też Najwyższa Izba Kontroli. Z kontroli NIK wynikało, że w latach 2021-2023 Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego, który w czerwcu 2024 r. zmienił nazwę na Instytut Myśli Politycznej im. Gabriela Narutowicza, rozdał w ramach Funduszu Patriotycznego niemal 102 mln zł. Celem programu miało być m.in. wspieranie projektów realizujących politykę pamięci w zakresie historii i dziedzictwa Polski, promujących postawy patriotyczne lub wspomagających „badania nad historią i dziedzictwem Polski”. Można było się ubiegać o środki na dofinansowanie projektów kulturalnych, edukacyjnych i naukowych, a także o wsparcie na kupno, budowę lub remont nieruchomości.

O pieniądze z Funduszu Patriotycznego ubiegały się w sumie 2864 podmioty – ustaliła NIK. Ostatecznie otrzymało je 461 beneficjentów, aż 121 co najmniej dwukrotnie. – Teraz wszystkie te umowy są sprawdzane, co stanowi duże obciążenie dla naszego zespołu – mówi „Rzeczpospolitej” Adam Leszczyński. 

Czytaj więcej

Opinie polityczno - społeczne

Prof. Jan Żaryn: Wrogie przejęcie czy marnotrawstwo? Pozbawia się mnie prawa do obrony

Publicznie wyrażam sprzeciw wobec pozbawienia mnie prawa do obrony, a w dalszej kolejności do sku...