Wyrok TSUE: fiskus może ściągnąć VAT z fałszywych faktur od pracownika

Fiskus nie może bezrefleksyjnie obarczać pracodawcy odpowiedzialnością za oszustwa pracownika.

Publikacja: 30.01.2024 12:24

Wyrok TSUE: fiskus może ściągnąć VAT z fałszywych faktur od pracownika

Foto: Adobe Stock

Pracodawca odpowiada za VAT wtedy, gdy uczestniczył w oszustwie albo nie weryfikował należycie firmowych rozliczeń. Jeśli winny jest tylko pracownik, skarbówka może ściągnąć podatek od niego. Takie są wnioski z wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w polskiej sprawie.

– To trafne rozstrzygnięcie, powinno ukrócić działania skarbówki, która często idzie na łatwiznę i ściąga podatek od firmy, zamiast sprawdzić, kto faktycznie odpowiada za oszustwo – mówi doradca podatkowy Joanna Rudzka, właścicielka kancelarii doradztwa podatkowego.

Przekręty na stacji benzynowej

W sporze z fiskusem chodziło o fałszywe faktury. Wystawiała je przez ponad cztery lata kierowniczka stacji benzynowej. Jej pracownicy zbierali wyrzucone do kosza paragony. Na ich podstawie wystawiano zbiorcze faktury dla podmiotów, które odliczały z nich VAT. Stare paragony przechowywano w kotłowni.

Czytaj więcej

Rzecznik TSUE: Pracownik jest winien VAT z pustych faktur

Skarbówka zorientowała się w całym procederze i nakazała spółce prowadzącej stację zapłacić wynikający z faktur podatek. Powołała się na art. 108 ustawy o VAT (który jest odpowiednikiem art. 203 dyrektywy 2006/112/WE). Z przepisu tego wynika, że wystawca faktury musi zapłacić wykazany w niej podatek. Fiskus uznał, że spółka nie dochowała w tej sprawie należytej staranności i jest odpowiedzialna za działania pracowników. Wskazał, że kierowniczka stacji była uprawniona do wystawiania faktur VAT poza informatycznym systemem fakturowania, bez konieczności uzyskania dodatkowej zgody swojego pracodawcy. Oznacza to, zdaniem skarbówki, że pracodawca nie dopełnił swoich obowiązków i nie wykrył oszustwa przez własne niedbalstwo.

Sprawa trafiła do NSA, który skierował ją do TSUE. Zapytał, czy przedsiębiorca jest zobowiązany do zapłaty VAT z fałszywych faktur sporządzanych bez jego wiedzy i zgody.

Unijny sąd przypomniał, że zgodnie z art. 203 dyrektywy do zapłaty VAT zobowiązana jest każda osoba, która wykazuje podatek na fakturze. Niekoniecznie musi być to podatnik, którego dane na tej fakturze widnieją. Może to być osoba przywłaszczająca tożsamość podatnika. W tej sprawie jest to kierowniczka stacji.

TSUE podkreślił jednak, że przedsiębiorca powinien podjąć wszelkie działania, jakich można od niego racjonalnie wymagać, aby upewnić się, czy nie bierze udziału w oszustwie. Powinien kontrolować poczynania swoich pracowników i sprawdzać, czy nie wykorzystują jego danych do wystawiania fałszywych faktur. Jeśli tego nie robi, można uznać, że uczestniczy w oszustwie i jest zobowiązany do zapłaty podatku. „Do organu podatkowego lub do sądu rozpatrującego sprawę należy dokonanie całościowej oceny wszystkich istotnych okoliczności w celu ustalenia, czy podatnik, którego dane identyfikacyjne do celów VAT zostały przywłaszczone przez jego pracownika do wystawiania fałszywych faktur w celu popełnienia oszustwa, wykazał się należytą starannością wymaganą w celu kontrolowania działań tego pracownika. Jeżeli tak nie jest, podatnik ten jest zobowiązany do zapłaty VAT wykazanego na tych fakturach zgodnie z art. 203 dyrektywy” – czytamy w wyroku.

Reasumując, za podatek odpowiada pracownik, który wystawił fałszywą fakturę, posługując się tożsamością pracodawcy bez jego wiedzy i zgody. Chyba że pracodawca nie dochował należytej staranności wymaganej przy kontroli działań pracownika.

– Z wyroku wynika, że fiskus nie może bezrefleksyjnie obarczać przedsiębiorcy odpowiedzialnością za oszustwa pracownika. Pracodawca może odpowiadać za VAT tylko wtedy, gdy uczestniczył w oszustwie albo nie kontrolował rozliczeń firmy. Polski sąd, do którego wróci ta sprawa, musi sprawdzić te okoliczności. Jeśli okaże się, że przedsiębiorca nie popełnił żadnych błędów w nadzorze nad księgowością, skarbówka nie może ściągać od niego podatku. Do jego zapłaty zobowiązany jest pracownik, który wystawiał fałszywe faktury – komentuje Joanna Rudzka.

Bez permanentnej inwigilacji

– Jeśli fiskus chce w takich sprawach obciążać podatkiem pracodawcę, powinien wykazać jego zaniechania, np. że nie reagował, gdy dochodziły do niego informacje o nieprawidłowościach. Oczywiście nie można wymagać od przedsiębiorcy ciągłego inwigilowania personelu, TSUE kilka razy wspomina o rozsądku i racjonalności przy kontroli pracowników – podkreśla Joanna Rudzka.

Sygnatura akt: C-442/22

Kto odpowiada przed skarbówką
Dwie linie w polskich sądach

Kto odpowiada za fałszywą fakturę – pracodawca czy pracownik? Polskie sądy nie mogły się w tej sprawie zdecydować (co podkreślono też w pytaniu prejudycjalnym do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej).

Zgodnie z pierwszym stanowiskiem przedsiębiorca ponosi ryzyko doboru pracowników, na nim więc spoczywa odpowiedzialność za ich działania. Skoro on widnieje na fakturze jako jej wystawca, tj. dokonujący sprzedaży, nie można żądać zapłaty VAT od pracownika (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego, sygn. I FSK 362/12).

Drugi pogląd – jeśli przedsiębiorca nie miał nic wspólnego z wystawianiem faktur, nie można go obciążać podatkiem. Przepisy nie mówią bowiem, że zobowiązany do zapłaty VAT jest podmiot, którego dane wpisano w fakturze, tylko ten, kto ją wystawił. Nie można uznać za wystawcę podatnika, którego danymi bezprawnie się posłużono w jej treści (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego, sygn. I FSK 1459/15).

Pracodawca odpowiada za VAT wtedy, gdy uczestniczył w oszustwie albo nie weryfikował należycie firmowych rozliczeń. Jeśli winny jest tylko pracownik, skarbówka może ściągnąć podatek od niego. Takie są wnioski z wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w polskiej sprawie.

– To trafne rozstrzygnięcie, powinno ukrócić działania skarbówki, która często idzie na łatwiznę i ściąga podatek od firmy, zamiast sprawdzić, kto faktycznie odpowiada za oszustwo – mówi doradca podatkowy Joanna Rudzka, właścicielka kancelarii doradztwa podatkowego.

Pozostało 90% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Konsumenci
Paliwo będzie droższe o 50 groszy na litrze, rachunki za gaz o jedną czwartą
Praca, Emerytury i renty
Krem z filtrem, walizka i autoresponder – co o urlopie powinien wiedzieć pracownik
Podatki
Wykup samochodu z leasingu – skutki w PIT i VAT
Nieruchomości
Jak kwestionować niezgodne z prawem plany inwestycyjne sąsiada? Odpowiadamy
Materiał Promocyjny
Mity i fakty – Samochody elektryczne nie są ekologiczne
Nieruchomości
Wywłaszczenia pod inwestycje infrastrukturalne. Jakie mamy prawa?