Podstawą wymiaru kwot wolnych jest – zgodnie z art. 871 § 1 kodeksu pracy – odpowiedni procent minimalnego wynagrodzenia brutto, pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne finansowane ze środków pracownika, o zaliczkę na podatek odprowadzaną do urzędu skarbowego oraz o pełną składkę zdrowotną wartości 9 proc. podstawy wymiaru (interpretacje departamentów: Prawnego GIP z 16 października 2007 r., GPP-416-4560-465 /07/ PE, oraz Prawa Pracy MPiPS z 16 października 2007 r.). Tak jak nie ma jednej minimalnej pensji netto, tak nie występuje jedna kwota wolna od potrąceń. A to dlatego, że do zatrudnionych stosuje się różne koszty uzyskania przychodu, zaliczki podatkowe, a podatku niektórych z nich nie obniża się o miesięczną kwotę zmniejszającą zaliczkę (46,33 zł). Z uwagi na to występuje sześć wersji kwot wolnych od obligatoryjnych potrąceń z wynagrodzenia za pracę i sześć opcji kwot wolnych od dobrowolnych ujęć z wynagrodzenia za pracę.
Kiedy przymus
Przy obowiązkowych potrąceniach z pracowniczej płacy kwoty wolne to:
- 100 proc. minimalnego wynagrodzenia netto dla sum egzekwowanych na mocy tytułu wykonawczego na pokrycie innych świadczeń niż alimenty,
- 75 proc. minimalnego wynagrodzenia netto dla nierozliczonych zaliczek pieniężnych,
- 90 proc. minimalnej pensji netto dla kar pieniężnych >patrz tabele 1 i 2.
