Kosztorys można później zmienić

[b]Potwierdził to Sąd Najwyższy w uchwale z 29 września 2009 r. sygn. III CZP 41/09) podjętej w składzie siedmiu sędziów na wniosek rzecznika praw obywatelskich. [/b]

Możliwość korekty wynagrodzenia należnego przyjmującemu zamówienie (wykonawcy) dopuszczają wprost – choć tylko wyjątkowo jako odstępstwo od zasady pacta sunt servanda – przepisy normujące umowę o dzieło: art. 629 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=98B1248CEDE24265DC7AC24A967C2894?id=70928]kodeksu cywilnego[/link] w odniesieniu do wynagrodzenia kosztorysowego i art. 632 k.c. – w odniesieniu do wynagrodzenia ryczałtowego.

[srodtytul]Nie było zgody w SN ani w nauce prawa [/srodtytul]

W myśl art. 632 § 1 k.c., jeśli strony umówiły się na wynagrodzenie ryczałtowe, wykonawca nie może żądać podwyższenia wynagrodzenia, chociażby w chwili zawarcia umowy nie dało się przewidzieć rozmiaru lub kosztów robót. Wymowę tej zasady łagodzi § 2 art. 623 k.c., który upoważnia sąd do podwyższenia tego ryczałtu albo rozwiązania umowy, jeżeli wskutek nieprzewidzianej zmiany stosunków wykonanie robót groziłoby wykonawcy rażącą stratą.

W art. 629 k.c. zapisano zaś, że jeśli strony określiły wynagrodzenie na podstawie zestawienia planowanych prac i przewidywalnych kosztów (wynagrodzenie kosztorysowe), a w toku wykonywania dzieła zarządzenie właściwego organu państwowego zmieniło wysokość cen lub stawek obowiązujących w obliczeniach kosztorysowych, każda ze stron może żądać odpowiedniej zmiany umówionego wynagrodzenia. Nie dotyczy to jednak należności uiszczonej za materiały budowlane lub robociznę przed zmianą cen lub stawek.

Nie ma odpowiedników tych postanowień wśród przepisów kodeksu cywilnego normujących umowę o robotach budowlanych. Nic nie mówi o tym art. 656 k.c., w którym wskazano, jakie przepisy o umowie o dzieło mają zastosowanie do umowy o roboty budowlane. Nie wymieniono wśród nich art. 629 k.c. ani art. 632 k.c.

[srodtytul]Są rozbieżności[/srodtytul]

W rachubę jednak może wchodzić stosowanie art. 629 i art. 632 k.c. do umowy o roboty budowlane w drodze analogii, choć nie było co do tego zgody w nauce prawa ani w orzecznictwie Sądu Najwyższego.

Poglądy dopuszczające tę możliwość zakładają, że w kwestii korekty wynagrodzenia ryczałtowego lub kosztorysowego ustalonego w umowie o roboty budowlane istnieje luka w prawie, która może być wypełniona przez stosowanie przepisów dotyczących umowy o dzieło.

Tak więc np. w [b]uchwale z 21 lipca 2006 r. (sygn. III CZP 54/06) SN[/b] opowiedział się za tą możliwością, jeśli w umowie o roboty budowlane zastosowano jeden z systemów wynagrodzenia dotyczących umowy o dzieło, tj. wynagrodzenie ryczałtowe albo kosztorysowe. Jeśli zaś przejęto wynagrodzenie innego rodzaju, to w rachubę wchodzi jego korekta przez sąd na podstawie art. 357[sup]1[/sup] k.c., tj. w razie nadzwyczajnej zmiany stosunków (klauzula rebus sic stantibus).

Za niedopuszczalne stosowanie art. 632 § 2 k.c. do umowy o roboty budowlane uznał [b]SN m.in. w wyroku z 16 maja 2007 r. (sygn. III CSK 452/06)[/b]. Argumentacja dotycząca tej linii orzeczniczej opiera się na założeniu, że wyliczenie w art. 656 k.c. przepisów o umowie o dzieło, które mają odpowiednie zastosowanie do umowy o roboty budowlane, jest wyczerpujące (wskazano w nim tylko art. 635, 636 § 1 9 i 2, art. 638 i art. 644 k.c.). Skoro więc nie obejmuje ono art. 629 ani art. 632 k.c., to przepisy te nie mają żadnego zastosowania do umowy o roboty budowlane.

[srodtytul]Doniosłe znaczenie dla praktyki [/srodtytul]

Kwestia podwyższenia wynagrodzenia, zwłaszcza ryczałtowego, ustalonego w umowie o roboty budowlane, pojawia się w praktyce dość często. Niejednokrotnie bowiem nie sposób przewidzieć komplikacji w wykonaniu robót budowlanych i związanych z nimi kosztów. Nie zawsze też strony dopuszczają wykonanie robót dodatkowych.

Ze względu na doniosłe znaczenie tej kwestii dla praktyki rzecznik praw obywatelskich postanowił zwrócić się o zajęcie stanowiska przez powiększony, siedmioosobowy skład SN.

[b] W uchwale podjętej w odpowiedzi na pytanie rzecznika SN potwierdził dopuszczalność korekty wynagrodzenia. Stwierdził bowiem, że przepisy art. 629 i art. 632 § 2 k.c. mogą mieć zastosowanie – w drodze analogii – do umowy o roboty budowlane.[/b]

[ramka][b]Analogia – sposób na lukę w prawie[/b]

Analogia (podobieństwo) z ustawy lub po łacinie analogia legis to argumentacja (wnioskowanie prawnicze) odwołująca się do założenia o konsekwencji ocen prawodawcy. Opiera się na stwierdzeniu podobieństwa między faktem, sytuacją unormowaną a nieunormowaną. Na tej podstawie uznaje się, że fakt, sytuacja nieunormowana rodzi taki skutek jak wiązany przez prawo z podobnym faktem unormowanym. Analogia jest więc sposobem na rozwiązanie problemów wywołanych przez istnienie luki w prawie, tj. braku unormowania danej sytuacji.[/ramka]