Sędzia nie może orzekać dwa razy

Naczelny Sąd Administracyjny uwzględnił skargę kasacyjną spadkobierców, na których przeniesiono odpowiedzialność za zaległość podatkową spadkodawcy (sygnatura akt II FSK 2203/09)

. Głównym powodem uchylenia wyroku I instancji okazał się skład sędziowski orzekający w sprawie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie dwa razy oceniał decyzje wydane w sprawie skarżących. Pierwszy raz uchylił zaskarżone orzeczenie. Spadkobiercy zaskarżyli jednak również decyzję wydaną po ponownym rozpatrzeniu sprawy. W składzie sędziowskim, który po raz drugi oceniał prawidłowość decyzji, zasiadał ten sam sędzia, który orzekał pierwotnie. W ocenie skarżących taka sytuacja była niedopuszczalna.

NSA podzielił to stanowisko. Uznał, że w takiej sytuacji sędzia powinien zostać wyłączony ze składu orzekającego. Co prawda w czasie wydawania spornych orzeczeń nie było jednoznacznej podstawy do wyłączenia sędziego, który wcześniej orzekał w sprawie. Jednakże, jak wyjaśniła sędzia sprawozdawca Grażyna Nasierowska, przepisy dotyczące wyłączenia sędziego należy interpretować tak, by odpowiadały konstytucyjnej koncepcji prawa do sprawiedliwego sądu.

Sąd kasacyjny uznał też za zasadne zarzuty dotyczące naruszenia postępowania podatkowego. Zauważył, że tryb postępowania organów podatkowych orzekających o odpowiedzialności spadkobierców za długi podatkowe spadkodawcy jest uzależniony od tego, czy przed jego śmiercią toczyło się postępowanie podatkowe czy też nie. Jeżeli postępowanie to nie zostało wszczęte, fiskus ma obowiązek przeprowadzić postępowanie zakończone decyzją w trybie art. 100 ordynacji podatkowej.

Wyłączenie sędziego służy realizacji prawa do bezstronnego sądu

W czerwcu 2004 r. sąd cywilny potwierdził nabycie spadku przez czterech spadkobierców. Na tej podstawie fiskus orzekł ich odpowiedzialność za zaległości w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2000 r. spadkodawcy. W sumie zażądał od zainteresowanych blisko 8 tys. zł.

Pełnomocnik spadkobierców nie zgodził się z takim rozstrzygnięciem. W jego ocenie w sytuacji, w której postępowanie podatkowe zostało wszczęte po śmierci spadkodawcy, to fiskus musiał wyczerpująco ustalić okoliczności, które powinny mieć odzwierciedlenie w uzasadnieniu faktycznym i prawnym decyzji. Tym samym miał obowiązek określenia wysokości zobowiązania spadkodawcy na podstawie art. 100 w zw. z art. 102 ordynacji podatkowej. Organ odwoławczy uważał, że nie było podstaw do ponownego określania zakresu odpowiedzialności na podstawie tych przepisów.

Ostatecznie stanowisko fiskusa potwierdził sąd I instancji. Jego zdaniem w wypadku skarżących nie zachodziła konieczność przeprowadzania pełnego postępowania dowodowego co do wymiaru podatku należnego po spadkodawcy. Wystarczyło, że postępowanie takie toczyło się odrębnie z udziałem spadkobierców w charakterze strony i zostało zakończone decyzją.

Sąd podkreślił, że decyzja z art. 100 § 1 ordynacji podatkowej mogłaby być wydana po uprzednim wszczęciu postępowania w sprawie odpowiedzialności za zobowiązania spadkodawcy. Postępowanie w sprawie odpowiedzialności za zobowiązania spadkodawcy nie jest tożsame z postępowaniem w sprawie określenia zobowiązania podatkowego.

NSA nie podzielił tego stanowiska.

Wyrok jest prawomocny.

Zobacz więcej w serwisie:

Prawnicy, doradcy i biegli

»

Sędziowie i sądy

»

Sędziowie

Prawnicy, doradcy i biegli

»

Sędziowie i sądy

»