Kiedy można zmienić miejsce pełnienia służby policjanta

Policjant może być przeniesiony do pełnienia służby w innej jednostce organizacyjnej Policji lub w innej miejscowości z urzędu lub na własną prośbę. Tak stanowi art. 36 ust.1 ustawy o policji (dalej uop). Przepisy nie wskazują, w jakich okolicznościach może to nastąpić. Pozostawiają to decyzji przełożonych funkcjonariuszy, pod warunkiem jednak, że w wyniku przeniesienia policjant nie trafi na niższe niż dotychczas zajmowane stanowisko. Taka służbowa degradacja też jest oczywiście możliwa, ale tylko w sytuacjach wymienionych wprost w ustawie (art. 38 uop). W innych na zmianie stanowiska funkcjonariusz nie może stracić.

Ze względu na to, że przepisy ustawy o policji nie precyzują, jakie okoliczności upoważniają przełożonych do podjęcia decyzji o przeniesieniu policjanta na co najmniej równorzędne stanowisko, kwestia ta budzi zrozumiałe kontrowersje. Świadczy o tym chociażby liczba skarg trafiających do sądów administracyjnych, których przedmiotem są właśnie tego rodzaju decyzje. Takie przeprowadzone z urzędu przeniesienie oznacza bowiem często dla policjanta, poza nowymi wyzwaniami natury zawodowej, także konieczność przeorganizowania swojego życia osobistego.

Czy zatem przełożeni faktycznie mają tu całkowicie wolną rękę? Z wyroków wspomnianych wcześniej sądów administracyjnych wynika, że nie do końca.

Ważne

Zwolnienie policjanta z zajmowanego stanowiska służbowego, połączone z równoczesnym mianowaniem na inne stanowisko służbowe może nastąpić wyłącznie na stanowisko równorzędne ze stanowiskiem poprzednio zajmowanym. Wynika to a contrario z art. 38 ust. 1 i 2 ustawy o policji, w którym wymieniono w sposób wyczerpujący obligatoryjne i fakultatywne przesłanki uzasadniające przeniesienie policjanta na niższe stanowisko służbowe.

Decyzje o przeniesieniu podejmują przełożeni

Choć ustawa o Policji nie definiuje pojęcia przeniesienia, chodzi tu o sytuację, w której następuje zwolnienie funkcjonariusza z dotychczas zajmowanego stanowiska z jednoznacznym mianowaniem go na stanowisko równorzędne. Przeniesienie takie, zgodnie z wyrokiem WSA w Warszawie z 20 kwietnia 2007 r. (II SA/Wa 89/07), dokonywane jest w drodze postępowania administracyjnego, w formie decyzji administracyjnej. I w myśl wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 11 marca 2011 r. (I OSK 1581/10) pozostaje ono w gestii przełożonego właściwego w sprawach osobowych funkcjonariusza. Przy czym ten przenoszący policjanta do pełnienia służby w innej jednostce organizacyjnej Policji nie zawsze ma uprawnienia do mianowania go na określone stanowisko w jednostce, do której policjant zostaje przeniesiony (wyrok NSA z 14 stycznia 2011 r. I OSK 1118/10). To należy do kompetencji przełożonego właściwego w sprawach osobowych tamtej jednostki (wyrok WSA w Warszawie z 7 lipca 2010 r. II SA/Wa 750/10). (>patrz przykład).

Przykład

Komendant stołeczny zwolnił policjanta z zajmowanego stanowiska w Komendzie Stołecznej Policji i z dniem 1 listopada przeniósł z urzędu do dalszego pełnienia służby w komendzie rejonowej policji (KRP). Przyczyną były zmiany organizacyjne, w wyniku których od 31 października liczba etatów w KSP miała być zmniejszona, a etaty te trafić miały do komend rejonowych. Tym samym przeniesienie podyktowane było potrzebami służby, a w szczególności koniecznością zapewnienia prawidłowej realizacji zadań i czynności służbowych przez KRP. Komendant rejonowy mianował policjanta na stanowisko równorzędne do zajmowanego do tej pory. Komendant główny Policji, po rozpatrzeniu odwołania, utrzymał w mocy rozkaz personalny komendanta powiatowego. WSA, do którego sprawa trafiła, uwzględnił jednak skargę funkcjonariusza. Uznał bowiem, że komendant ten nie określił stanowiska służbowego, na które skarżący miałby być mianowany. Nastąpiło to dopiero w później wydanym rozkazie personalnym komendanta rejonowego. Taki stan rzeczy, zdaniem sądu, jest nie do przyjęcia, gdyż przeniesienie policjanta do pełnienia służby w innej jednostce organizacyjnej Policji może nastąpić wyłącznie z mianowaniem go na stanowisko, i to stanowisko równorzędne. NSA nie zgodził się jednak z taką argumentacją. Uznał, że decyzja w sprawie zwolnienia funkcjonariusza z zajmowanego stanowiska i przeniesienie go do pełnienia służby w innej jednostce organizacyjnej Policji pozostaje w gestii przełożonego funkcjonariusza Policji. W tej sprawie władnym do jej podjęcia był komendant stołeczny Policji. Jednakże już z chwilą przeniesienia do pełnienia służby w KRP przełożonym właściwym do mianowania policjanta na stanowisko służbowe, zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy o Policji, stał się nowy przełożony komendant rejonowy Policji. W związku z tym rozkaz personalny o zwolnieniu policjanta z zajmowanego stanowiska w KSP i przeniesienie do pełnienia służby w innej jednostce organizacyjnej nie mógł jednocześnie zawierać rozstrzygnięcia o mianowaniu go na konkretne stanowisko służbowe w KRP (por. wyrok NSA z 11 marca 2011 r. I OSK 1581/10).

Szczegółowo przełożonych właściwych do przenoszenia lub delegowania policjantów określa art. 36 ust. 2 uop. Zgodnie z nim do podejmowania tego rodzaju decyzji właściwi są:

- Komendant główny Policji na obszarze całego państwa,

- Komendant Centralnego Biura Śledczego Policji w odniesieniu do policjanta CBŚP w ramach tej jednostki organizacyjnej,

- komendant wojewódzki Policji na obszarze właściwego województwa,

- komendant powiatowy (miejski) Policji na obszarze właściwego powiatu (miasta).

Przy czym, jeżeli przeniesienie między województwami, a także między CBŚP a innymi jednostkami organizacyjnymi Policji następuje w związku z porozumieniem zainteresowanych przełożonych i policjanta, dokonuje go komendant wojewódzki Policji właściwy dla województwa, w którym policjant ma pełnić służbę, a w przypadku przeniesienia do CBŚP – komendant CBŚP.

Uznaniowość nie oznacza dowolności

Użyte w treści art. 36 ust. 1 ustawy o Policji sformułowanie „może być przeniesiony" oznacza, że decyzja w tym względzie ma charakter uznaniowy, tzn. należy do sfery uznania administracyjnego. Zdaniem WSA w Warszawie (wyrok z 15 marca 2012 r. II SA/Wa 1639/11) rozstrzygnięcie w niej zawarte nie może być dowolne, lecz musi wynikać z wszechstronnego oraz bardzo dogłębnego rozważenia wszystkich okoliczności sprawy. W praktyce zatem, na co zwraca uwagę ten sam sąd w wyroku z 20 kwietnia 2007 r. (II SA/Wa 89/07), takie przeniesienie powinno być należycie, przekonująco uzasadnione, a przeprowadzone postępowanie odnosić się winno do wszystkich argumentów, jakie strona uznaje za istotne. Z uzasadnienia decyzji o przeniesieniu powinna także jednoznacznie wynikać celowość takiego przeniesienia.

Potwierdza to wyrok WSA w Łodzi z 3 marca 2010 r. (III SA/Łd 35/10), zgodnie z którym przy decyzjach personalnych organów policji poza kontrolą sądu pozostaje polityka kadrowa kierownictwa tej formacji i kwestia przesunięć kadrowych jej funkcjonariuszy. Organy administracji są jednak zobowiązane do wykazania, iż zaszły rzeczywiste potrzeby przesunięcia konkretnego funkcjonariusza na inne stanowisko. Swoboda w prowadzeniu polityki kadrowej nie oznacza bowiem prawa do dowolności i arbitralności podejmowanych rozstrzygnięć. Co więcej, stronie, której dotyczy przeniesienie, winny zostać wyjaśnione przyczyny podjęcia takiej decyzji w uzasadnieniu rozkazu.

Ważne

Sądowa kontrola decyzji o przeniesieniu funkcjonariusza na inne, równorzędne stanowisko nie obejmuje celowości jej podjęcia, lecz zasadniczo sprowadza się do oceny, czy organ administracji nie przekroczył granic uznania przyznanego mu ustawowo, a zatem, czy decyzja nie nosi cech dowolności i czy została wyczerpująco uzasadniona (por. wyrok NSA z 22 września 2009 r., I OSK 77/09, oraz wyrok WSA w Warszawie z 10 września 2008 r., II SA/Wa 638/08).

Uzasadnienie może być różne

Najczęstszą przyczyną przeniesienia funkcjonariusza na inne (równorzędne) stanowisko jest szeroko rozumiany interes służby. W wyroku z 22 maja 2014 r. (III SA/Gd 167/14) WSA w Gdańsku za prawidłowe uznał postępowanie komendanta powiatowego policji, który przeniesienie funkcjonariusza (kontrolera ruchu drogowego) z komisariatu w miejscowości M. do KPP w miejscowości B. uzasadnił koniecznością zapewnienia ciągłości służby i prawidłowego funkcjonowania tej jednostki. Nie poprzestał jednak na tak ogólnym stwierdzeniu. Wskazał również i porównał potrzeby obu jednostek ze względu na obszar ich działania, częstość występowania zdarzeń drogowych wymagających udziału przeszkolonych policjantów oraz dodatkowe obowiązki (ze względu na realizacje części zadań wspólnie z jednostką nadrzędną, czyli komendą wojewódzką), jakie obciążają tylko jedną z nich, tę, do której trafił przeniesiony funkcjonariusz.

WSA, oceniając tę decyzję, podkreślił, iż organy policji wzięły też pod uwagę, że przenoszony policjant jest wyszkolonym funkcjonariuszem (m.in. posiada uprawnienia do stosowania specjalistycznego sprzętu policyjnego wykorzystywanego przez policjantów z komórki ruchu drogowego KPP), który będzie wdrażał do służby funkcjonariuszy kierowanych do tego wydziału będących po przeszkoleniu podstawowym, nieposiadających jeszcze należytego doświadczenia zawodowego.

Okolicznościami uzasadniającymi przeniesienie policjanta na równorzędne stanowisko służbowe mogą być jednak także m.in:

- względy zdrowotne funkcjonariusza (przedstawienie przez niego orzeczenia komisji lekarskiej o uznaniu go za zdolnego do służby w Policji z ograniczeniem) – wyrok WSA w Warszawie z 1 marca 2011 r. (II SA/Wa 1796/10);

- likwidacje stanowiska zajmowanego przez funkcjonariusza i brak możliwości mianowania go na równorzędne stanowisko w tej jednostce – wyrok NSA z 8 stycznia 2010 r. (I OSK 865/09);

- skonfliktowanie się funkcjonariusza z współpracującymi z nim policjantami – wyrok WSA w Warszawie z 21 stycznia 2013 r. (II SA/Wa 2130/12),

- niemożność dalszego wykonywania dotychczasowych obowiązków (zdekonspirowanie się funkcjonariusza zajmującego się tajną obserwacją) – wyrok WSA w Warszawie z 31 marca 2005 r. (II SA/Wa 1444/04).

W związku z tym, że przeniesienie policjanta na podstawie art. 36 ust.1 uop możliwe jest wyłącznie na stanowisko równorzędne ze stanowiskiem poprzednio przez niego zajmowanym, niezbędne wydaje się ustalenie, kiedy określone stanowisko spełnia ten wymóg. Jest to zresztą istotne nie tylko w razie przeniesienia policjanta do innej jednostki organizacyjnej policji (na podstawie art. 36 uop), ale także w przypadku przesunięć w ramach tej samej jednostki (na podstawie art. 32 uop). W tym drugim przypadku przeniesienie możliwe jest bowiem również tylko na stanowisko co najmniej równorzędne. Potwierdza to wyrok WSA w Warszawie z 30 stycznia 2012 r. II SA/Wa 1824/11, zgodnie z którym zarówno art. 32, jak i art. 36 ustawy o Policji uprawniają właściwych przełożonych do przeniesienia policjanta na równorzędne stanowisko bez jego zgody.

Nie tylko wynagrodzenie ma znaczenie

Bezsporne wydaje się, że samo porównanie wynagrodzeń na jednym i drugim stanowisku to za mało. W orzecznictwie sądów administracyjnych utrwalony jest już bowiem pogląd, iż uposażenie jest tylko jednym z elementów pozwalających na ocenę równorzędności stanowiska (por. NSA z 30 maja 2000 r., II SA 220/00, wyrok NSA z 22 stycznia 2010 r. I OSK 891/09). Brane muszą być zatem pod uwagę i inne czynniki, takie jak chociażby jego nazwa i zaszeregowanie oraz związany z nim stopień etatowy (por. wyroki WSA w Warszawie z 16 kwietnia 2009 r. II SA/WA 1727/08 i z 4 marca 2010 r. II SA/Wa 1643/09).

Przykład

Policjant w stopniu nadkomisarza odwołał się od decyzji przenoszącej go ze stanowiska specjalisty w komendzie powiatowej na stanowisko kierownika posterunku. Jego zdaniem nowe stanowisko ze stopniem docelowym aspiranta sztabowego nie jest równorzędnym ze stanowiskiem specjalisty ze stopniem docelowym nadkomisarza. Komendant wojewódzki, nie uwzględniając odwołania, stwierdził jednak, iż stanowisko dotychczas zajmowane, tj. specjalisty, jest stanowiskiem równorzędnym ze stanowiskiem kierownika posterunku z uwagi na tę samą grupę zaszeregowania, jak również mnożnik kwoty bazowej oraz dodatek funkcyjny II kategorii, który jest nawet wyższy o 155 zł od dotychczas otrzymywanego. Wprawdzie faktycznie do stanowiska specjalisty przypisany jest stopień etatowy nadkomisarza, zaś do kierownika posterunku policji stopień aspiranta sztabowego, jednak z uwagi na fakt, iż skarżący posiada już stopień służbowy nadkomisarza, mianowanie na stanowisko z niższym stopniem służbowym nie wpłynie negatywnie na obecny stopień służbowy policjanta, który jest dożywotni. WSA przyznał jednak rację policjantowi (por. wyrokiem WSA w Olsztynie z 6 października 2011 r. II SA/Ol 605/11).

Ważne są także kompetencje i obowiązki związane z danym stanowiskiem oraz warunki pełnienia służby przez funkcjonariusza (>patrz przykład niżej). Potwierdza to wyrok WSA w Łodzi z 11 lutego 2014 r. (III SA/Łd 1198/13), zgodnie z którym przy ocenie równorzędności stanowisk organ oprócz uposażenia, kwalifikacji, wykształcenia, stażu pracy, jak i nazwy stanowiska powinien poddać ocenie także warunki służby, które są jedną z cech charakterystycznych dla danego, określonego stanowiska służbowego. Warunki te zaś – w myśl § 2 pkt 14 lit. d zarządzenia komendanta głównego Policji z 28 września 2007 r. Nr 1041 w sprawie szczegółowych zasad organizacji i zakresu działania komend, komisariatów i innych jednostek organizacyjnych Policji (tj. Dz.Urz. KGP z 2013 r., poz. 50 ze zm.) składają się na dokument określany kartą opisu stanowiska pracy. Fakt ten dowodzi więc, że warunki służby (pracy) są jedną z cech charakterystycznych dla danego, określonego stanowiska służbowego. Jeśli zatem zmiana tych warunków jest istotna, to w takiej sytuacji nie można mówić o jednakowych, równorzędnych stanowiskach pracy (por. wyroki: NSA z 16 grudnia 2010 r., I OSK 1014/10 i WSA w Opolu z 17 grudnia 2012 r., II SA/OP 442/12).

Przykład

Policjantka została przeniesiona z wydziału zajmującego się przestępczością gospodarczą do wydziału patrolowo--interwencyjnego na stanowisko służbowe z takim samym zaszeregowaniem: w trzeciej grupie, z mnożnikiem 1,35 kwoty bazowej, dodatkiem służbowym 330 zł i dodatkiem za stopień 810 zł. Kwota podstawowego uposażenia na nowym stanowisku służbowym oraz mnożnik kwoty bazowej i stopień etatowy nie uległy zmianie. Jednak WSA, do którego trafiła skarga funkcjonariuszki, zgodził się z nią, że mimo to nie można uznać, że została ona przeniesiona na stanowisko równorzędne. Przy porównywaniu stanowisk znaczenie ma bowiem także charakter i rodzaj wykonywanej pracy. Zupełnie inne są bowiem kompetencje i obowiązki w wydziałach patrolowych i prewencyjnych, a inne w wydziałach związanych z przestępczością gospodarczą. Zakres obowiązków w tych pierwszych jest znacznie szerszy i połączony ze znacznie większym wysiłkiem fizycznym i różnymi porami pracy, co przesądza o tym, że stanowisk tych nie można uznać za równorzędnych (por. wyrok WSA w Białymstoku z 12 sierpnia 2014 r. – II SA/Bk 429/14).