Reklama

Władysław Pobóg-Malinowski, autor dzieła epokowego

Tylko nieco starsi pamiętają, czym dla naszej pamięci historycznej były książki Władysława Poboga-Malinowskiego. Napisana przezeń trzytomowa „Najnowsza historia polityczna Polski 1864 – 1945” była ewangelią dla wszystkich, którzy o dziejach II RP chcieli wyrobić sobie obiektywny i nieskażony pogląd.

Publikacja: 21.11.2012 00:01

Okładka „Narodowej Demokracji” z 1933 roku

Okładka „Narodowej Demokracji” z 1933 roku

Foto: Rzeczpospolita

50 lat temu, 21 listopada 1962 roku, w wieku 63 lat zmarł Władysław Pobóg-Malinowski, historyk i publicysta.

Tekst z archiwum "Rzeczpospolitej"

, z dodatku "Polska Piłsudskiego"

„Najnowsza historia…” powstała na emigracji i stanowiła zwieńczenie trudu pisarskiego autora, choć ten nie tylko piórem się parał.

Urodził się  23 listopada 1899 roku, na Żmudzi w rodzinie byłego zesłańca. Powrócił do kraju w 1919 roku i od razu wstąpił do służby wojskowej. Był ranny w wojnie z bolszewikami. Po wojnie pozostał co prawda w artylerii, ale podjął studia polonistyczne oraz studia w Szkole Nauk Politycznych w Warszawie. Gdy w roku 1929 przygotowywano edycję pierwszego tomu „Niepodległości” – organu Instytutu Badania Najnowszej Historii Polski, późniejszego Instytutu Piłsudskiego – polecono mu edycję listów Marszałka, które systematycznie drukowano na łamach tego cennego półrocznika. Pobóg wykonał swą pracę solidnie, nic więc dziwnego, że stał się edytorem „Pism, mów i rozkazów” – pierwszej zbiorowej edycji prac Piłsudskiego.

Reklama
Reklama

Jednocześnie podjął pracę nad zakrojoną na kilka tomów biografią Piłsudskiego. Przed wojną zdołał ogłosić jedynie dwa pierwsze tomy (t. 1 1867 – 1901 i t. 2 1901 – 1908, Warszawa 1936), które i tak stanowiły naukowe wydarzenie. Oparto je bowiem na niezwykle szczegółowej i szerokiej kwerendzie z wykorzystaniem relacji świadków. Znacznie przerastało ono inne książki o Piłsudskim, często pisane „na kolanach” i z propagandowym celem na oku. A że książka Poboga pisana była odmiennie, przeto stała się wiarygodnym punktem odniesienia w debacie nad miejscem Piłsudskiego w najnowszej historii. Jej autor ogłosił jeszcze „Akcję bojową pod Bezdanami, 26 września 1908”, a także tom dokumentów o Narodowej Demokracji. Ugruntował swą pozycję dodatkowo jako sekretarz dużego przedsięwzięcia zatytułowanego „Polska i Polacy w cywilizacji świata”, a także biogramami w „Polskim słowniku biograficznym” i artykułami w „Niepodległości”.

Od 1931 roku aż do wybuchu wojny Pobóg był naczelnikiem Wydziału Historyczno-Naukowego w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Po kampanii wrześniowej wstąpił do Armii Polskiej we Francji (22 stycznia –

1 lipca 1940), a po klęsce Francji zaangażował się w prace podziemnej Polskiej Organizacji Walki o Niepodległość, która wyświadczyła aliantom przeogromne przysługi na polu informacji i przed „D-Day”. Gdy Francja zrzuciła jarzmo, Pobóg został kierownikiem Referatu Wojskowego w Konsulacie RP w Paryżu (grudzień 1944 – 5 lipca 1945), a po cofnięciu uznania dla rządu RP został oficerem Polskiej Misji Likwidacyjnej w Paryżu (do 8 marca 1948). Pracował jednocześnie dla Sekcji Polskiej Radia Francuskiego.

Upadek sprawy polskiej podczas II wojny odczuł bardzo dotkliwie, poszukiwał form działania, także naukowego. Przyjął więc z wdzięcznością ofertę Instytutu Piłsudskiego w Nowym Jorku i został jego członkiem korespondentem. Już w sierpniu 1945 roku tamtejszy dyrektor Wacław Jędrzejewicz podjął starania o sprowadzenie Poboga do Stanów Zjednoczonych. Chciał bowiem zbudować silne ideowo i intelektualnie środowisko piłsudczykowskie w USA. Mało tego, przemyśliwał wraz z gen. Sosnkowskim, aby przenieść rząd RP z Londynu do Stanów Zjednoczonych, bo tam znajdowało się przecież centrum geopolitycznej rozgrywki o przyszłość cywilizacji zachodniej. Ani jednego, ani drugiego zamysłu wykonać się nie udało.

Pobóg-Malinowski pozostał więc na zachodzie Europy, pisząc i pozostając w ścisłym kontakcie z nowojorskim instytutem. Ogłosił dwa pierwsze tomy „Najnowszej historii politycznej Polski”, którą nowojorski instytut dystrybuował i na którą udzielił finansowej gwarancji. W „Zeszytach Historycznych” opublikował korespondencję syberyjską Piłsudskiego z Leonardą Lewandowską, która nie spodobała się wdowie i londyńskiej grupie piłsudczyków. Charakterystyczne, że do końca życia nie opublikował niczego w londyńskiej prasie czy periodykach, nawet rocznicową biografię swego bohatera wydał mu w Londynie „Komitet Wydawniczy” (1967), a nie tamtejszy instytut.

Zmarł w Genewie 21 listopada 1962 roku. Niedokończony tom trzeci epokowej „Najnowszej historii politycznej Polski” uzupełnili i wydali świadkowie epoki. Wznawiano to dzieło wielokrotnie, także w okresie stanu wojennego. Nie straciło bowiem aktualności.

Reklama
Reklama

W latach 1973 i 1981 wdowa po historyku przekazała do nowojorskiego Instytutu Piłsudskiego jego archiwum stanowiące dziś jedną z najbardziej wartościowych kolekcji tej placówki.

Listopad 2009

50 lat temu, 21 listopada 1962 roku, w wieku 63 lat zmarł Władysław Pobóg-Malinowski, historyk i publicysta.

Tekst z archiwum "Rzeczpospolitej"

Pozostało jeszcze 97% artykułu
Reklama
Policja
Nietykalna sierżant „Doris”. Drugie życie tajnej policjantki
Kraj
Ujawniono dwa drony na Mazowszu. Służby szukały też pod Warszawą
Kraj
Highline Warsaw otwarte. Zwiedziliśmy taras na Varso Tower. Zupełnie nowa perspektywa stolicy
Kraj
Nocna prohibicja w Warszawie. Aktywiści proszą ministra Kierwińskiego o użycie wpływów
Kraj
Prawie 100 mln zł dla Warszawy. Wielkie dofinansowanie na zielony transport i infrastrukturę społeczną
Reklama
Reklama