Trybunał Konstytucyjny ogłosił dzisiaj wydany 5 lipca 2016 wyrok w sprawie zasad zwrotu nienależnie pobranego świadczenia rehabilitacyjnego (P 131/15) zainicjowanej pytaniem prawnym Sądu Rejonowego dla Warszawy-Żoliborza.
Sąd pytał o zgodność z konstytucją art. 17 ust. 1 w związku z art. 22 ustawy z 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa w związku z art. 84 ust. 1 i art. 84 ust. 3 ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych. Dopuszczają one wydanie przez ZUS decyzji nakazującej zwrot nienależnie pobranego świadczenia rehabilitacyjnego, bez względu na upływ czasu przekraczający 15 lat od daty wypłaty nienależnie pobranego świadczenia. Zdaniem warszawskiego sądu brak ram czasowych do żądania przez ZUS nienależnie pobranych świadczeń jest sprzeczny z konstytucją, bo godzi w stabilność i pewność obrotu prawnego, stwarzając stany, w których dochodzi do trwałej, niedającej się usunąć niepewności jednostki co do swoich praw i obowiązków. Regulacja jest też, zdaniem sądu pytającego, niezgodna z konstytucyjną zasadą równości, gdyż stawia w bardziej uprzywilejowanej pozycji ZUS w stosunku do ubezpieczonego. ZUS może bowiem bez ograniczeń czasowych domagać się od ubezpieczonego zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczenia społecznego, podczas gdy prawo ubezpieczonego do zwrotu nienależnie opłaconych składek na to ubezpieczenie jest ograniczone czasowo.
Trybunał częściowo zgodził się z tym stanowiskiem.
- Art. 84 ust. 3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w zakresie, w jakim dopuszcza wydanie decyzji nakazującej zwrot nienależnie pobranego świadczenia rehabilitacyjnego, bez względu na upływ czasu od daty wypłaty tego świadczenia, jest niezgodny z art. 2 konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 32 ust. 1 konstytucji - orzekł TK. W pozostałym zakresie postanowił umorzyć postępowanie.
O niezgodności art. 84 ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: u.s.u.s.) z art. 2 konstytucji przesądziło niewłaściwe wyważenie przez ustawodawcę kolidujących ze sobą interesów ubezpieczonego, który pobrał nienależne świadczenie i organu rentowego – dysponenta publicznych środków. Uprawnienie przyznane ZUS w art. 84 ust. 3 u.s.u.s. Trybunał uznał za zbyt daleko idące, a w konsekwencji stwierdził, że przepis ten narusza zasadę stabilizacji sytuacji prawnej jednostki będącej jednym z przejawów jej bezpieczeństwa prawnego. Tym samym TK uznał za celowe wprowadzenie czasowego ograniczenia możliwości żądania przez ZUS zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczenia społecznego.
