Samorząd radcowski zgłosił kilkanaście postulatów do zaprezentowanego pod koniec zeszłego roku przez Ministerstwo Sprawiedliwości projektu przyśpieszenia procesów cywilnych, w szczególności gospodarczych, tak aby sprawę między firmami rozpatrywać w ciągu pół roku. Uwagi i propozycje samorządu zawodowego trafiły wczoraj do resortu sprawiedliwości.
Nie ma odwrotu
Nie trzeba wyjaśniać, jak ważna i boląca od lat to sprawa, gdyż w procedurze cywilnej rozpatrywanych jest 80 proc. spraw w polskich sądach.
Jednym z priorytetów jest przyśpieszenie spraw gospodarczych, a narzędziem ma być powrót do zniesionej w 2012 r. procedury gospodarczej.
– Argument o pożądanej szybkości spraw gospodarczych, którą zapewniać ma profesjonalizm ich stron, czyli przedsiębiorców, to demagogia – wskazuje w przygotowanej dla radców opinii prof. Andrzej Jakubecki z Katedry Postępowania Cywilnego i Międzynarodowego Prawa Handlowego UMCS. – Jeżeli szybkość postępowania rzeczywiście zależy od profesjonalizmu stron bądź ich pełnomocników, to może lepiej wprowadzić jakieś postępowanie odrębne w sprawach, w których strony są reprezentowane przez prawników, albo lepiej przymus adwokacko-radcowski przed wszystkimi sądami.
I radcowie idą w tę stronę. Mają poważne zastrzeżenia do pomysłu przywracania odrębnych procesów gospodarczych, za to proponują obowiązkowy udział radcy lub adwokata przed sądami okręgowymi (działającymi jako pierwsza instancja), zatem w ważniejszych sprawach majątkowych, ale też np. przy rozwodach, oraz przed sądami apelacyjnymi.
Pomysłowi przyklaskuje Aneta Łazarska, sędzia SO w Warszawie:
– Profesjonalny pełnomocnik powinien być „pierwszym sędzią w sprawie", tylko w ten sposób uda się odciążyć wymiar sprawiedliwości, choć ma to też negatywne aspekty: koszty procesu wzrosną.
Sprawność i koszty
Radcowie nie zapomnieli jednak o kosztach. Proponują zwolnienie z kosztów sądowych z automatu osób korzystających z pomocy społecznej oraz przyznanie im pełnomocnika przez sąd, pod warunkiem że uzna jego potrzebę w danej sprawie.
– To profesjonalnie przygotowane propozycje, których celem jest przyśpieszenie i usprawnienie postępowań – mówi „Rzeczpospolitej" Maciej Bobrowicz, prezes Krajowej Rady Radców Prawnych. – Ważne jest też stworzenie elektronicznej bazy uprawnionych do zwolnienia z kosztów i profesjonalnej pomocy prawnej.
– Co się tyczy tej ewidencji, to będzie zbędna biurokracja, wystarczy poszerzenie kręgu uprawnionych do zwolnienia z kosztów sądowych o osoby korzystające z pomocy społecznej – zauważa sędzia Łazarska.
– Podzielam większość krytycznych uwag KiRP do projektu zmian w k.p.c., akcentowałem je również w opinii w imieniu Naczelnej Rady Adwokackiej – mówi prof. Maciej Gutowski, adwokat, prezes ORA w Poznaniu. – Przede wszystkim w projekcie brakuje całościowej wizji spójnej i harmonijnej procedury cywilnej, dostosowanej do dzisiejszych realiów gospodarczych i społecznych. Projekt MS to raczej punktowa kosmetyka oparta na osobistych doświadczeniach sędziowskich, nawiązująca do przestarzałych koncepcji formalistycznych, która znacząco osłabi sytuację prawną obywateli w droższych nieprzyjaznych dla nich sądach. Procedury trzeba znacząco uprościć lub stworzyć na nowo z udziałem wszystkich środowisk prawniczych.
Dodajmy, że projekt MS zawiera wiele dodatkowych rygorów dla prawników, ale też gwarancje np. doręczenia pozwu do rąk pozwanego. Głównym instrumentem usprawnienia sądów, co podkreśla Łukasz Piebiak, wiceminister sprawiedliwości koordynujący projekt, ma być plan rozprawy na początku procesu, kiedy sędzia wraz z pełnomocnikami ustali sporne kwestie i drogę do wydania wyroku.
Plan rozprawy to nie tylko kwestie organizacyjne, ale dodatkowe rygory i posiedzenia i nie wiadomo, czy zamysł MS, aby sprawy kończyły się najlepiej po jednej rozprawie, ma szansę w Polsce. Polscy sędziowie, na co wskazują specjaliści, nie mają takiego doświadczenia organizacyjnego jak np. sędziowie w Anglii.
Tymczasem Rada Legislacyjna, ciało działające przy rządzie, wskazała niedawno w swej opinii, że przyspieszenie procesów cywilnych i gospodarczych zależy od zmian organizacyjnych w sądach.
