Moment powstania obowiązku podatkowego u biegłego sądowego

Zapłata na podstawie prawomocnego postanowienia sądu nie jest warunkiem przesądzającym o momencie powstania przychodu w PIT u biegłego sądowego z tytułu sporządzenia opinii w ramach działalności.

Publikacja: 31.03.2016 02:00

Moment powstania obowiązku podatkowego u biegłego sądowego

Foto: 123RF

Tak uznał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w wyroku z 17 lutego 2016 r. (I SA/Bk 838/15).

Stan faktyczny

Podatnik prowadzi działalność gospodarczą w zakresie usług agencji celnej. Rozlicza się ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. Ma jednak zamiar zmienić zasady rozliczeń na ogólne lub na tzw. stawkę liniową. Równolegle świadczy – poza działalnością – usługi biegłego sądowego w zakresie szacowania nieruchomości, tj. sporządza opinie na zlecenie sądów, prokuratur i komorników sądowych. Jego zdaniem połączenie tych działalności (w zakresie usług agencji celnej i w zakresie usług biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości) spowoduje de facto powstanie problemu rozliczeń w podatku dochodowym. Obecnie bowiem rozlicza oddzielnie usługi agencji celnej (ryczałtem ewidencjonowanym) i oddzielnie (poza działalnością gospodarczą) usługi biegłego sądowego jako działalność wykonywaną osobiście.

Podatnik uznał, że po „scaleniu" obu aktywności pojawi się pytanie o to, czy w dalszym ciągu mają one być rozliczane oddzielnie, czy wspólne. Zapytał, jaki rodzaj przychodu powstanie u niego, gdy będzie prowadził działalność w zakresie szacowania nieruchomości i w jej ramach będzie wykonywał usługi na zlecenie sądów, prokuratur, komorników sądowych itd.

Organ podatkowy odpowiedział, że jeżeli wnioskodawca wykonuje czynności w charakterze biegłego w ramach firmy, to przychody osiągane z tego tytułu należy zakwalifikować jako przychody z działalności gospodarczej. W konsekwencji zyski osiągane z tytułu czynności wykonywanych w charakterze biegłego sądowego nie powinny być kwalifikowane jako przychody z działalności wykonywanej osobiście. Fiskus nie podzielił natomiast stanowiska podatnika, że wyłącznym warunkiem przesądzającym o powstaniu obowiązku podatkowego jest zapłata za wykonaną usługę na podstawie prawomocnego postanowienia sądu. W ocenie urzędników, skoro po wykonaniu usługi wnioskodawca wystawia na tę okoliczność faktury VAT, to obowiązany jest wykazać wynikające z nich przychody jako należne z prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej. Jeżeli jednak w wyniku prowadzonej przez organ zlecający weryfikacji okaże się, że wynagrodzenie za wykonaną usługę jest w całości lub w części nienależne, to podatnik będzie musiał skorygować uprzednio wykazane (opodatkowane) przychody z tego tytułu.

Rozstrzygnięcie

Podatnik nie zgadzał się z taką wykładnią przepisów, jednak WSA w Białymstoku uznał, że jego skarga jest niezasadna.

Sąd zauważył, że skarżący po sporządzeniu opinii wystawia fakturę VAT obejmującą wynagrodzenie oraz poniesione wydatki, którą przedstawia sądowi (lub innemu organowi). Na podstawie złożonego przez biegłego wniosku i rachunku sąd, po przeprowadzeniu oceny m.in. wykonanej pracy, zgodności żądanego wynagrodzenia z obowiązującymi stawkami, a także rzeczywistym nakładem i czasem pracy, przyznaje biegłemu wynagrodzenie oraz zwrot kosztów sporządzenia opinii. Wypłata tego wynagrodzenia następuje po uprawomocnieniu się postanowienia.

W ocenie sądu wykonanie przez skarżącego usługi skutkuje powstaniem w tym momencie przychodu dla celów PIT. Zgodnie z art. 14 ust. 1c ustawy o PIT dzień wykonania usługi jest bowiem datą powstania przychodu. WSA zgodził się, że po wykonaniu usługi, na okoliczność czego skarżący wystawia fakturę VAT, obowiązany jest on wykazać do opodatkowania ujęte w niej przychody jako należne z prowadzonej działalności. Jeżeli natomiast w wyniku przeprowadzonej przez organ zlecający weryfikacji okaże się, że wynagrodzenie nie jest należne, to będzie musiał skorygować uprzednio wykazane przychody z tego tytułu.

Sąd nie zgodził się, że warunkiem przesądzającym o momencie powstania przychodu podatkowego u biegłego sądowego z tytułu sporządzenia opinii w ramach działalności jest zapłata na podstawie prawomocnego postanowienia sądu. Przyjęcie takiej koncepcji w sposób nieuzasadniony stawiałoby biegłych sądowych w uprzywilejowanej sytuacji w stosunku do innych podatników uzyskujących przychody z działalności gospodarczej. Sama specyfika działalności wykonywanej przez biegłych sądowych nie daje podstaw, aby traktować ich w sposób szczególny. Skoro biegły ujmuje w wystawionej fakturze VAT kwoty należne (wynagrodzenie i koszty) z tytułu sporządzonej opinii, to wywołuje to skutki związane z powstaniem przychodu z działalności gospodarczej. Ewentualny brak akceptacji wykazanej kwoty wynagrodzenia przez sąd powoduje natomiast konieczność wystawienia dokumentu korygującego.

—oprac. Aleksandra Tarka

Zdaniem eksperta

Krzysztof Modzelewski, doradca podatkowy, senior partner w kancelarii Modzelewski & Partners Audit Tax Accounting

W analizowanym przypadku w celu określenia momentu powstania obowiązku podatkowego istotne jest ustalenie daty wykonania usługi oraz tego, czy faktura została wystawiona przed czy po wykonaniu usługi.

Ustalenie momentu wykonania usługi stwarza w praktyce często problemy, zwłaszcza w przypadku usług o szczególnym charakterze. Zagadnieniem tym zajmowały się: NSA (wyrok z 5 lutego 2002 r., I SA/Wr 1586/97), WSA w Warszawie (wyrok z 17 grudnia 2009 r., III SA/Wa 1038/09) oraz WSA we Wrocławiu (wyrok z 29 maja 2015 r., I SA/Wr 329/15). Sądy wskazały, że o momencie wykonania usługi decyduje często jej charakter, a nie tylko fizyczne zakończenie pewnych czynności. Wobec tego moment wykonania usługi powinien być oceniany z uwzględnieniem realizacji wszystkich jej elementów.

Niestety, sąd w komentowanym wyroku poprzestał na stwierdzeniu, że usługa została wykonana w momencie sporządzenia pisemnej opinii. Tymczasem rola biegłego sądowego na ogół nie kończy się na opinii pisemnej, ponieważ – np. zgodnie z art. 286 k.p.c. – sąd może zażądać jej wyjaśnienia ustnego, a także opinii dodatkowej. Wobec tego za moment wykonania usługi przez biegłego można, w mojej ocenie, uznać dzień rozprawy, w którym przestaje on – w związku z powołaniem do wydania opinii – pozostawać do dyspozycji sądu.

Zgodnie z art. 92 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych biegły powinien do protokołu rozprawy, której służyła jego opinia, złożyć wniosek o ustalenie wynagrodzenia, a dopiero po jego ustaleniu przez sąd wystawić fakturę. Jeśli jednak, tak jak w analizowanym przypadku, przed rozprawą, a więc przed dniem wykonania usługi, po sporządzeniu opinii pisemnej zostanie wystawiona faktura, to obowiązek w PIT powstanie w dniu wystawienia faktury, ponieważ będzie to zdarzenie wcześniejsze niż wykonanie usługi.

Tak uznał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w wyroku z 17 lutego 2016 r. (I SA/Bk 838/15).

Stan faktyczny

Pozostało 98% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Spadki i darowizny
Poświadczenie nabycia spadku u notariusza: koszty i zalety
Podatki
Składka zdrowotna na ryczałcie bez ograniczeń. Rząd zdradza szczegóły
Ustrój i kompetencje
Kiedy można wyłączyć grunty z produkcji rolnej
Sądy i trybunały
Sejm rozpoczął prace nad reformą TK. Dwie partie chcą odrzucenia projektów