Możliwość opodatkowania PCC umowy, w ramach której dochodzi do odpłatnego zbycia ogółu praw i obowiązków w spółce osobowej prawa handlowego, zależy w szczególności od tego, czy umowa taka może być utożsamiana z umową sprzedaży. Zgodnie z art. 535 § 1 kodeksu cywilnego (k.c.), przez tę ostatnią sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę; przy czym przepisy dotyczące sprzedaży rzeczy stosuje się odpowiednio do sprzedaży praw na zasadzie art. 555 k.c. Z powyższego wynika, że istotą umowy sprzedaży prawa jest przeniesienie na kupującego prawa w zamian za wynagrodzenie.
Odnosząc się natomiast do umowy, której dotyczy komentowana interpretacja, należy zauważyć, że jej skutkiem jest nie tylko przeniesienie na inny podmiot praw wynikających ze stosunku członkostwa w spółce osobowej, ale również wszystkich związanych z tym faktem obowiązków (do takowych należą w szczególności obowiązek prowadzenia spraw spółki czy wniesienia do niej wkładów). Członkostwo w spółce osobowej stanowi bowiem szczególny rodzaj stosunku prawnego, z którym nierozerwalnie wiążą się zarówno prawa, jak i obowiązki (o charakterze osobistym oraz majątkowym). Należy również mieć na względzie treść art. 10 § 3 k.s.h., statuującego solidarną odpowiedzialność przystępującego do spółki wspólnika z osobą występującą z tejże za zobowiązania tej ostatniej związane z uczestnictwem w spółce.
Powyższe argumenty prowadzą do wniosku, że zbycie ogółu praw i obowiązków w spółce osobowej jest odrębnym od sprzedaży typem czynności prawnej – uregulowaną w art. 10 k.s.h. umową nazwaną o znacznie szerszych skutkach prawnych od umowy sprzedaży. Dlatego stanowisko wyrażone w komentowanej interpretacji należy uznać za zasadne. W świetle bowiem regulacji art. 1 ust. 1 ustawy o PCC, umowa taka – niezależnie od odpłatnego charakteru – nie może podlegać opodatkowaniu PCC. Stanowisko takie wydaje się być potwierdzane w aktualnej praktyce organów podatkowych (zob. interpretacje DKIS z 30 lipca 2018 r., 0111-KDIB2-2.4014.73.2018.1.MSI oraz DIS w Poznaniu z 11 marca 2015 r., ILPB2/436-358/14-4/MK).
Niezależnie od powyższego, niezrozumiałym wydaje się być fragment uzasadnienia komentowanej interpretacji, w której organ podatkowy zastrzegł, że do przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej, może – potencjalnie – dojść w dowolnej formie prawnej, w tym w postaci umowy sprzedaży. Stwierdzenie to stoi w sprzeczności z powyższymi wnioskami, zgodnie z którymi przeniesienie ogółu praw i obowiązków w spółce stanowi odrębny typ umowy nazwanej i jako takie nie zasługuje na aprobatę.
Zważywszy na wspomnianą niespójność w uzasadnieniu stanowiska organu, a także fakt, że w przeszłości zapadały rozstrzygnięcia, zgodnie z którymi odpłatne zbycie ogółu praw i obowiązków w spółce podlega PCC na zasadach przewidzianych dla umowy sprzedaży (zob. interpretację DIS w Katowicach z 29 października 2008 r., IBPB2/436-139/08/MZ oraz wyrok WSA w Poznaniu z 6 maja 2010 r., I SA/Wr 143/10), podatnicy planujący podobne transakcje mogą rozważyć zabezpieczenie ich skutków podatkowych w drodze uzyskania indywidualnych interpretacji w tym zakresie. ?
