Senacka Komisja Zdrowia 5 kwietnia zarekomendowała Senatowi RP przyjęcie bez poprawek uchwalonej przez Sejm ustawy w sprawie programu 75+, czyli rozwiązań dotyczących sfinansowania bezpłatnych leków dla seniorów. Jak pamiętamy, jedną z nagłośnionych przez media wątpliwości dotyczących ustawy była kwestia metody kwalifikacji leków do wykazu bezpłatnych leków dla seniorów. W opinii Biura Analiz Sejmowych (BAS) ukształtowanie sytuacji prawnej adresatów (jak można przypuszczać: producentów leków, dystrybutorów, aptek, pacjentów) przez objęcie danego produktu wykazem bezpłatnych leków dla seniorów nie może nastąpić w przewidzianej w ustawie formule obwieszczenia, ponieważ obwieszczenie nie jest ani decyzją administracyjną, ani źródłem prawa powszechnie obowiązującego. Według BAS najwłaściwszą formą rozstrzygnięcia, które leki zostaną objęte programem, jest określenie ich listy w formie rozporządzenia. Odnosząc się do tych uwag, wiceminister zdrowia wyjaśnił we wtorek senatorom z Komisji Zdrowia, że resort chciałby przekazać obwieszczenie do konsultacji z trzy-, czterotygodniowym wyprzedzeniem. Zarówno propozycja BAS, jak i konsultacje publiczne niczego jednak nie rozwiążą.
Transparentna lista...
Prawdziwym problemem nie jest to, czy wykaz leków bezpłatnych będzie ogłaszany w formie rozporządzenia czy obwieszczenia, lecz to, czy dobór leków na wykazie „S" nastąpi w sposób transparentny i wolny od arbitralności. Ani formuła rozporządzenia, ani obwieszczenia niepoprzedzonego procedurą konkurencyjną takiej gwarancji nie dają. Nawet przy otwartości ministerstwa w pracach nad takim rozporządzeniem lub obwieszczeniem i przy konsultowaniu jego projektu ze wszystkimi zainteresowanymi nie da się uniknąć ostatecznie uznaniowej decyzji o wpisaniu konkretnych leków do rozporządzenia.
Należy pamiętać, że rozwiązanie przewidujące listę leków refundowanych w formie rozporządzenia już mieliśmy przed 2012 r. Stan ten był powszechnie krytykowany jako niezgodny z unijną dyrektywą o transparentności. Wymaga ona, aby decyzje o objęciu leku refundacją były oparte na obiektywnych i sprawdzalnych kryteriach, a także umożliwiały kontrolę odwoławczą. W celu implementacji tej dyrektywy system list leków ustalanych w formie rozporządzenia zastąpiono indywidualnymi decyzjami ministra zdrowia odnoszącymi się do konkretnych produktów leczniczych.Projekt ustawy dotyczącej programu 75+ przewidywał początkowo, że pełna refundacja danego leku będzie wynikała z decyzji refundacyjnej. W praktyce oznaczałoby to konieczność wszczęcia i przeprowadzenia kilkuset postępowań w sprawie zmiany decyzji refundacyjnych. Ponadto nie gwarantowałoby, że poziom wydatków na dodatkową refundację zostanie utrzymany w przewidzianych limitach. Stąd odejście od tego rozwiązania i przyjęcie formuły ustalanego jednocześnie wykazu wszystkich leków należy uznać za racjonalne. Jednocześnie przewidywane w ustawie obwieszczenie powinno mieć jedynie funkcję informacyjną, być pochodną wcześniej dokonanych, w trybie zgodnym z dyrektywą o transparentności, rozstrzygnięć o kwalifikacji danego leku do programu. Nie powinno stanowić samoistnego, władczego określenia w dyskrecjonalny sposób listy leków wybranych do programu. To jest podstawowy mankament ustawy w obecnym kształcie, jednak wbrew pozorom łatwo usuwalny.
...a może program zdrowotny
Zgodność z dyrektywą o transparentności może być zapewniona przez odwołanie do już istniejących w naszym porządku prawnym regulacji, dotyczących również świadczeń zdrowotnych.
Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych przewiduje instytucję tzw. programów polityki zdrowotnej. Program 75+ spełnia idealnie definicją takiego programu jako „zespołu zaplanowanych i zamierzonych działań z zakresu opieki zdrowotnej ocenianych jako skuteczne, bezpieczne i uzasadnione, umożliwiających osiągnięcie w określonym terminie założonych celów, polegających na wykrywaniu i zrealizowaniu określonych potrzeb zdrowotnych oraz poprawy stanu zdrowia określonej grupy świadczeniobiorców" (tutaj pacjentów 75+). Program polityki zdrowotnej jest opracowywany, wdrażany, realizowany i finansowany m.in. przez ministra zdrowia.
