Rodzica na urlopie wychowawczym można zwolnić wyjątkowo

Likwidacja stanowiska pracy lub części przedsiębiorstwa, jako przyczyna niedotycząca pracownika, może uzasadniać rozwiązanie umowy z osobą, który korzysta z urlopu wychowawczego albo z obniżonego wymiaru czasu pracy.

Aktualizacja: 07.03.2017 13:52 Publikacja: 07.03.2017 06:00

Rodzica na urlopie wychowawczym można zwolnić wyjątkowo

Foto: 123rf

Ryszard Sadlik

Zgodnie z art. 1868 § 1 kodeksu pracy pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego do dnia zakończenia tego urlopu. Przepis ten ma odpowiednie zastosowanie do wypowiedzenia zmieniającego warunki zatrudnienia (art. 42 k.p.).

Zakaz ten obowiązuje jednak nie wcześniej niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu wychowawczego. Pracownika nie chroni zatem złożenie takiego wniosku wcześniej.

W razie naruszenia przez firmę zakazu z art. 1868 § 1 k.p. i wypowiedzenia umowy, pracownik może żądać przed sądem pracy zasądzenia odszkodowania, a w przypadku umowy bezterminowej – odszkodowania albo przywrócenia do pracy.

Trzy odstępstwa

Od powyższego zakazu art. 1868 § 2 k.p. przewiduje dwa wyjątki, kiedy możliwe jest rozwiązanie umowy o pracę. Chodzi o sytuacje, gdy:

- ogłoszono upadłość lub likwidację pracodawcy,

- zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika (art. 52 k.p.).

Jest jeszcze trzeci wyjątek, który wynika z ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 192). Przewiduje ona, że pracodawca zatrudniający co najmniej 20 pracowników może wypowiedzieć umowę o pracę osobie korzystającej z urlopu wychowawczego z przyczyn jej niedotyczących.

Upadłość, sanacja lub likwidacja

Rodzica korzystającego z urlopu wychowawczego można zwolnić, gdy sąd ogłosił upadłość pracodawcy lub gdy doszło do jego likwidacji. W takiej sytuacji pracodawca nie ma bowiem możliwości dalszego jego zatrudniania.

Takie same skutki, jak ogłoszenie upadłości, wywołuje w zakresie praw i obowiązków pracowników i pracodawcy otwarcie postępowania sanacyjnego (art. 300 prawa restrukturyzacyjnego; DzU z 2015 r., poz. 978). Zatem również wtedy firma może wypowiedzieć umowę osobie, która stara się o urlop wychowawczy lub już z niego korzysta.

Jeśli zaś chodzi o drugą okoliczność – likwidację, to należy przyjąć, że musi to być całkowita likwidacja pracodawcy jako całości. Wypowiedzenia umowy nie uzasadnia likwidacja stanowiska pracy osoby przebywającej na urlopie wychowawczym lub części przedsiębiorstwa (np. jednego z kilku sklepów firmy).

Przyczyna poza rodzicem

Ochrona pracowników korzystających z urlopu wychowawczego ulega ograniczeniu w czasie przeprowadzanych w firmie zwolnień grupowych oraz zwolnień indywidualnych z przyczyn niedotyczących pracowników. Wprowadzają je art. 5 i art. 10 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, która dotyczy pracodawców zatrudniających co najmniej 20 pracowników.

W myśl art. 5 ust. 1 tej ustawy przy wypowiadaniu pracownikom stosunków pracy w ramach grupowego zwolnienia nie stosuje się art. 38 i 41 k.p., z zastrzeżeniem ust. 2–4, a także przepisów odrębnych dotyczących szczególnej ochrony pracowników przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy. W konsekwencji nie ma tu zastosowania także art. 1868 k.p. W razie zwolnienia grupowego, pracodawca może więc wypowiedzieć umowę o pracę także osobie korzystającej z urlopu wychowawczego. Jak uznał SN w wyroku z 24 października 2012 r. (I PK 126/12), pracownica nie podlega ochronie z art. 1868 k.p. – ponieważ wyłącza ją art. 5 ust. 1 ww. ustawy – jeżeli firma prawidłowo zastosowała postanowienia regulaminu zwolnień grupowych i zwolniła ją zgodnie z ustalonymi przez siebie zasadami redukcji.

W trakcie zwolnień grupowych firma może też wypowiedzieć rodzicowi na wychowawczym warunki zatrudnienia. Nawet gdy spowoduje to obniżenie jego zarobków, nie przysługuje mu dodatek wyrównawczy (art. 5 ust. 4).

Możliwość wypowiedzenia umowy o pracę rodzicowi korzystającemu z urlopu wychowawczego przy zwolnieniach indywidualnych Sąd Najwyższy potwierdził w uchwale z 15 lutego 2006 r. (II PZP 13/05). Stwierdził, że przepisy art. 10 ust. 1 i 2 ww. ustawy mogą stanowić podstawę rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem w okresie urlopu wychowawczego. Chodzi o sytuacje, gdy przyczyny niedotyczące pracowników stanowią wyłączny powód wypowiedzenia umowy.

Wniosek o niższy etat

Analogiczne zasady obowiązują w sytuacji, gdy pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego złoży wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy. Firma nie może wówczas wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia takiego wniosku do dnia powrotu do nieobniżonego wymiaru czasu pracy. Zakaz ten obowiązuje nie dłużej niż przez łączny okres 12 miesięcy i nie wcześniej niż na 21 dni przed podjęciem pracy w obniżonym wymiarze.

Autor jest sędzią Sądu Okręgowego w Kielcach

O czym pamiętać

- można rozwiązać umowę z pracownikiem korzystającym z urlopu wychowawczego lub z obniżonego wymiaru czasu pracy za porozumieniem stron

- jeżeli pracownik jest objęty trzymiesięcznym okresem wypowiedzenia, to w razie zwolnienia z powodu upadłości, likwidacji lub z przyczyn niedotyczących pracownika, okres ten można mu skrócić do nie mniej niż miesiąca

- wypowiedzenie definitywne lub zmieniające musi być złożone na piśmie i zawierać pouczenie pracownika o możliwości odwołania się do sądu pracy

- pracownik nie korzysta z ochrony, jeśli wniosek o urlop wychowawczy lub o obniżenie wymiaru czasu pracy złożył po otrzymaniu wypowiedzenia

Czego unikać

- składania wypowiedzenia definitywnego lub zmieniającego osobie korzystającej z urlopu wychowawczego lub z obniżonego wymiaru czasu pracy, jeśli powodem zwolnienia nie jest upadłość, likwidacja firmy ani przyczyny niedotyczące pracownika (ostatnie – w przypadku firmy zatrudniającej co najmniej 20 pracowników)

- poprzestawania tylko na ogólnikowym podaniu przyczyny wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieokreślony

Ryszard Sadlik

Zgodnie z art. 1868 § 1 kodeksu pracy pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego do dnia zakończenia tego urlopu. Przepis ten ma odpowiednie zastosowanie do wypowiedzenia zmieniającego warunki zatrudnienia (art. 42 k.p.).

Pozostało 95% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Konsumenci
Sąd Najwyższy orzekł w sprawie frankowiczów. Eksperci komentują
Prawo dla Ciebie
TSUE nakłada karę na Polskę. Nie pomogły argumenty o uchodźcach z Ukrainy
Praca, Emerytury i renty
Niepokojące zjawisko w Polsce: renciści coraz młodsi
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Aplikacje i egzaminy
Postulski: Nigdy nie zrezygnowałem z bycia dyrektorem KSSiP