Tylko w przypadku inwestycji wodociągowych i kanalizacyjnych, wartości procentowe odliczenia podatku VAT w różnych gminach, wahają się od kilu procent np. 9% do 100%. Przy milionowych inwestycjach są to ogromne rozbieżności, a wodociąg pełni taką samą funkcję w każdej gminie. Czy zatem VAT, jest podatkiem jednakowym dla wszystkich podatników, czy też VAT jest dla sprytnych i operatywnych, z dobrymi doradcami i prawnikami.
Obowiązkowa centralizacja podatku VAT objęła gminy z dniem 1 stycznia 2017 r. Dla wszystkich gmin była to ogromna rewolucja. Jedne gminy nie były w ogóle czynnym podatnikiem VAT, inne traktowały każdą swoją jednostkę i siebie, jako urząd za odrębnych podatników. Okres wdrażania zmian gminy mają już za sobą, ale praktyka pokazuje, że pytań jest coraz więcej, a odpowiedzi są niezrozumiałe i zawiłe.
Odliczanie VAT w gminach
Ustawodawca dopuszcza możliwość częściowego odliczenia podatku VAT od „nabyć", jeśli zakupione dobra służą zarówno działalności gospodarczej, jak i działalności gminy, jako organu władzy. W przepisach są wymienione przykładowe cztery sposoby liczenia wskaźnika częściowego odliczenia podatku. Przykładowe, bo poprzedzone zwrotem: „w szczególności", co oznacza, że nie jest to katalog zamknięty.
W celu identyfikacji – ile jest działalności gospodarczej w działalności ogółem gminy, wydano rozporządzenie określające zasady i sposób liczenia wskaźników dla poszczególnych jednostek gminy. W rozporządzeniu zdefiniowano wzory odrębnie dla JB, ZB oraz UG. Tym sposobem każda gmina, jako jeden podatnik, ma tyle wskaźników, ile liczy jednostek plus interpretacje indywidualne dla inwestycji. Wysokość tych wskaźników jest bardzo różna i zależy od zadań, jakie realizowane są w danej jednostce gminy. Najwyższe wskaźniki są w ZB: od 70% do 99%. W JB prowadzących działalność gospodarczą, wskaźniki nie przekraczają 50%. Są też gminy, które sprzedają usługi z poziomu UG. W takich przypadkach wskaźniki dla urzędu wynoszą mniej więcej od 9% do 37%. Rozbieżności między wskaźnikami są dość spore. Pytanie: Czy jest jakaś inna ścieżka do obliczania wskaźników? Jest, ale trzeba o to „zawalczyć" w sądach WSA i NSA. W ustawie VAT jest zapis, że podatnik może zastosować inny bardziej reprezentatywny sposób określania proporcji, którą posłuży się przy odliczaniu podatku VAT. Jednak w wielu gminach dominuje pogląd, że boją się podatku VAT, w związku z tym wolą płacić VAT, wolą nie odliczać podatku, żeby tylko nie mieć kłopotów ze „skarbówką. Jest tylko pytanie – Ile ten strach kosztuje i kto płaci?
Gospodarka wodociągowa i kanalizacyjna
Główne inwestycje w zakresie gospodarki wod.-kan. to: sieci wodociągowe i kanalizacyjne, oczyszczalnie ścieków i ujęcia wody. Są to na ogół wielomilionowe przedsięwzięcia, obarczone stawką 23% VAT. Gmina ma prawo wykonywać swoje zadania sama lub powierzając je: JB, ZB, spółkom komunalnym. JB i ZB są objęte obowiązkową centralizacja i stanowią z gminą jednego podatnika, a spółki komunalne są odrębnym podatnikiem. Oznacza to, że spółki dostarczając wodę i odbierając ścieki od urzędu i wszystkich jednostek: szkół, przedszkoli, ośrodków pomocy społecznej, itd., wystawiają fakturę i jest to sprzedaż usług. Zatem spółka sprzedaje 100% usług i ma prawo do odliczenia podatku VAT od zrealizowanych inwestycji w całości. Natomiast te same usługi świadczone przez JB, ZB czy bezpośrednio przez urząd, są traktowane, jako zużycie na potrzeby własne podatnika, czyli nie podlegające podatkowi VAT. Rozliczenia finansowe między jednostkami nie są traktowane, jako sprzedaż, a dokumentem rozliczeniowym jest nota obciążeniowa. Oznacza to, że nie można w całości odliczyć podatku VAT od zakupów. Pytanie jest proste: To ile można odliczyć tego podatku? Niestety odpowiedź jest już o wiele trudniejsza, bo wymaga zadania kilku dodatkowych pytań. Pytanie pierwsze: Która z jednostek ma powierzone zadanie obsługi gospodarki wod.-kan.? Pytanie drugie: A może gmina ma interpretację indywidualną dla danej inwestycji?
Interpretacje indywidualne
Tylko w tym roku w Systemie Interpretacji podatkowych wyświetla się ponad 12 tysięcy orzeczeń ze słowem VAT. Jest to wyjątkowo ponury dowód na to, że powinno się uprościć przepisy podatku VAT. Wracając do interpretacji z zakresu gospodarki wod.-kan. w gminach, warto zwrócić uwagę na argumenty zawarte w tych orzeczeniach. Gmina w swoim wniosku o interpretację proponuje zastosowanie wskaźnika odliczenia podatku VAT opartego na kwantyfikowanym zużyciu wody czy odbiorze ścieków. Wiadomo, że odpłatność za zużycie wody wynika ze wskazań liczników pomiaru zużywanej wody. Liczniki mają wszyscy odbiorcy wody: zarówno mieszkańcy, osoby prawne, jak i urząd i jednostki gminy. Jeśli przyjąć, że zużycie wody przez wszystkich stanowi 100%, to nie trudno jest ustalić, jaki procent stanowi w tych wartościach zużycie wody przez gminę i jej jednostki. U większości gmin, jest to wartość na poziomie od 1% do 5%. Wniosek jest zatem taki: gmina ma prawo do odliczenia podatku VAT od inwestycji wod.-kan. na poziomie np.: od 95% do 99%. Wskaźnik obliczony dla działalności urzędu wg wspomnianego rozporządzenia wynosi od 9% do 37%. Zakupy związane z inwestycjami są łatwe do zdefiniowania i wyodrębnienia spośród innych kosztów funkcjonowania urzędu. Nie jest zasadnym, aby wydatki związane z gospodarką wod.-kan. były wymieszane wspólnie z wydatkami na utrzymanie dróg, oświetlenia ulicznego, ochotniczych straży czy Urzędu Stanu Cywilnego, traktowanych wyłącznie, jako działalność pozagospodarczą. W związku z tym, gminy w przeświadczeniu, że mają prawo zaproponować inny, bardziej reprezentatywny sposób określania proporcji dla danego przedsięwzięcia, wskazały we wnioskach o interpretację – propozycję wskaźnika opartego na m3 zużywanej wody i odprowadzanych ścieków.
