Ich zdaniem oba te poglądy w świetle obowiązujących w Polsce przepisów nie są trafne.
Eksperci zaprezentowali stanowisko, które ma na celu przedstawienie przepisów, które wyjaśnią, jak wprowadzenie stanu klęski żywiołowej ma się do dochodzenia roszczeń wobec Skarbu Państwa oraz przedłużenia kadencji Prezydenta RP.
Czytaj także: Sędziowie: mamy do czynienia ze stanem klęski żywiołowej
Według uczonych Skarb Państwa jest obowiązany do naprawienia szkód w razie wprowadzenia stanu klęski żywiołowej. Eksperci zwracają uwagę także na brak przepisów konstytucji, które jednoznacznie stanowią o czasie przedłużenia kadencji Prezydenta RP. Wskazują natomiast, że przeprowadzenie wyborów jest dopuszczalne dopiero 90 dni po zakończeniu stanu klęski żywiołowej.
STANOWISKO EKSPERTÓW W ZAKRESIE KONSEKWENCJI WPROWADZENIA STANU KLĘSKI ŻYWIOŁOWEJ DLA DOCHODZENIA ROSZCZEŃ WOBEC SKARBU PAŃSTWA ORAZ PRZEDŁUŻENIA KADENCJI PREZYDENTA RP
I. ODSZKODOWANIA
1. Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem, Skarb Państwa w określonych okolicznościach ponosi odpowiedzialność za skutki podejmowanych przez siebie działań.
2. Obecnie podstawą odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone wydaniem aktu normatywnego sprzecznego z Konstytucją jest art. 4171 § 1 Kodeksu cywilnego (k.c.), który umożliwia poszkodowanemu dochodzenie naprawienia takiej szkody w pełnym zakresie, to jest zarówno co do poniesionej straty (zaistniałego zmniejszenia majątku), jak i nieosiągniętych korzyści (udaremnionego zwiększenia majątku), w granicach normalnego związku przyczynowego.
3. Wprowadzenie stanu klęski żywiołowej prowadzi do zastosowania przepisów ustawy z dnia 22 listopada 2002 r. o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela (Dz.U.2002.233.1955), która przewiduje odpowiedzialność Skarbu Państwa tylko w bardzo ograniczonym zakresie. Na podstawie tej ustawy można dochodzić jedynie naprawienia szkód, które: a) są następstwem ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela ustanowionych w czasie stanu nadzwyczajnego oraz b) polegają na stracie majątkowej, czyli na zmniejszeniu majątku poszkodowanego (wydatkach, utraconych prawach majątkowych, zniszczonych rzeczach itp.). Skarb Państwa nie odpowiada więc za szkody w postaci korzyści nieosiągniętych na skutek ograniczeń, czyli np. obniżenia zysku z działalności gospodarczej. Stratą, zgodnie z ustawą, nie są także zwykłe koszty działalności gospodarczej (np. koszty zatrudnienia personelu, najmu lokali, itp.), które z powodu stanu nadzwyczajnego nie zostały skompensowane przychodem. Oznacza to, że cywilnoprawna kategoria straty nie jest tożsama ze stratą w znaczeniu księgowym (według przepisów o rachunkowości).
4. Do rozstrzygania o odszkodowaniu za straty stosuje się ogólne zasady Kodeksu cywilnego, dotyczące naprawienia szkody, z wyłączeniem art. 415 - 420(1) k.c. W szczególności zastosowanie znajduje art. 361 § 1 k.c. dotyczący konieczności ustalenia adekwatnego związku przyczynowego między zdarzeniem wywołującym odpowiedzialność (ograniczeniem praw i wolności) a zaistniałą stratą.
5. Twierdzenie o konieczności naprawiania przez Skarb Państwa szkód w razie wprowadzenia stanu klęski żywiołowej jest więc prawdziwe, ale należy je poprawnie rozumieć. W przypadku funkcjonowania państwa bez ogłoszonego stanu klęski żywiołowej, ograniczenie wolności i praw człowieka i obywatela w zakresie, w jakim byłoby to uzasadnione w przypadku ogłoszenia stanu klęski żywiołowej, prowadzi do pełnej odpowiedzialności Skarbu Państwa na podstawie art. 4171 k.c.. Ogłoszenie stanu klęski żywiołowej uruchamia natomiast mechanizmy, które kształtują odpowiedzialność Skarbu Państwa za wprowadzenie uzasadnionych ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w ograniczonym zakresie.
II. KADENCJA PREZYDENTA RP
1. Stosownie do art. 228 ust. 7 Konstytucji, w czasie stanu klęski żywiołowej i 90 dni po jego zakończeniu nie mogą być przeprowadzone wybory Prezydenta, a kadencja Prezydenta ulega odpowiedniemu przedłużeniu. Oznacza to, że Prezydent sprawuje swój urząd do czasu zaprzysiężenia nowego Prezydenta, wyłonionego w wyniku wyborów zorganizowanych nie wcześniej, niż w terminach wskazanych w art. 228 ust. 7 Konstytucji.
2. Celem tej normy jest zapewnienie ciągłości władzy państwowej. Wprowadzenie stanu klęski żywiołowej nie grozi więc pozostawieniem państwa bez Prezydenta. Wynika to również z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, który wskazał, że ratio legis Art. 228 ust. 7 jest zapewnienie ciągłości funkcjonowania naczelnych organów państwa w stanach szczególnego zagrożenia, uniemożliwiających przeprowadzenie wyborów. Naczelne organy państwa uzyskują wówczas konstytucyjną legitymację do dalszego pełnienia swoich funkcji, pomimo upływu nominalnych długości ich kadencji, określonych w Konstytucji (tak: wyr. TK z 26.5.1998, K. 17/98, OTK 1998, Nr 4 poz.48).
3. Art. 228 ust. 7 Konstytucji ustanawia zakaz przeprowadzania wyborów w stanie klęski żywiołowej. Orzecznictwo TK doprecyzowuje, że zakaz ten rozciąga się na przypadki, w których byłoby to technicznie możliwe. Takie rozwiązanie pozwala skoncentrować wysiłki aparatu państwowego na odwróceniu zagrożeń związanych ze stanem klęski żywiołowej, chroni obywateli przed wykorzystywaniem tego szczególnego stanu do manipulowania procedurą wyborczą, a także zapewnia obywatelom prawo do podejmowania decyzji wyborczych na podstawie swobodnie zebranych informacji i w sposób wolny od zakłóceń procesu decyzyjnego, wynikających z nadzwyczajnych okoliczności.
4. Konstytucja nie określa wprost, o jaki okres kadencja Prezydenta ulega przedłużeniu. Przewidziane w nim okoliczności wymagające wprowadzenia stanu szczególnego zagrożenia są na tyle poważne, że Konstytucja nie dopuszcza przeprowadzenia wyborów również w ciągu 90 dni po zakończeniu stanu klęski żywiołowej. Wybory mogą odbyć się więc po upływie terminu 90 dni od zakończenia tego stanu, z uwzględnieniem zgodnego z prawem kalendarium wyborczego. Kompetencja do zainicjowania jego biegu leży w rękach organu zarządzającego wybory, to jest Marszałka Sejmu. Konstytucja nie zawiera zatem niezwyciężalnych luk, które groziłyby kryzysem konstytucyjnym w takim wypadku.
Dr hab. prof. UŚ Jacek Barcik (Uniwersytet Śląski)
Prof. Mirosław Granat (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego)
Prof. Robert Grzeszczak (Uniwersytet Warszawski, KNP Polskiej Akademii Nauk)
Dr hab. prof. UŚ Monika Jagielska (Uniwersytet Śląski)
Mec. Andrzej Kadzik
Prof. Dagmara Kornobis-Romanowska (Uniwersytet Wrocławski)
Dr hab. prof. UWr Artur Kozłowski (Uniwersytet Wrocławski)
Mec. dr Michał Krok
Mec. Paweł Kuglarz
Prof. Piotr Machnikowski (Uniwersytet Wrocławski)
Prof. Piotr Mikuli (Uniwersytet Jagielloński)
Prof. Jerzy Pisuliński (Uniwersytet Jagielloński)
Prof. Wojciech Popiołek (Uniwersytet Śląski)
Mec. Anna Pukszto
Prof. Arkadiusz Radwan (Polska Akademia Nauk, Uniwersytet Warszawski)
Mec. dr Marcin Sala-Szczypiński
Dr hab. prof. UW Rafał Stankiewicz (Uniwersytet Warszawski)
Dr hab. prof. UAM Tomasz Sójka (Uniwersytet Adama Mickiewicza)
Mec. Małgorzata Surdek
Dr hab. prof. UO Dariusz Szostek (Uniwersytet Opolski)
Mec. Maria Ślązak
Dr Aneta Wiewiórowska – Domagalska (Uniwersytet Osnabrück)
Prof. Fryderyk Zoll (Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Osnabrück)
