Profilaktyka nowotworów kobiecych w kryzysie. Mniej badań, więcej chorób

Październik to miesiąc świadomości raka piersi, ale w Polsce trudno mówić o powodach do optymizmu. Jak wynika z danych przekazanych „Rzeczpospolitej”, w 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wypłacił 220,9 mln zł z tytułu absencji chorobowej spowodowanej rakiem piersi i 14,4 mln zł z powodu raka szyjki macicy. Od stycznia do sierpnia 2025 r. leczenie tych nowotworów w programach lekowych kosztowało Narodowy Fundusz Zdrowia odpowiednio 1,11 mld zł i 46,12 mln zł. Tymczasem na profilaktykę w pierwszym półroczu tego roku Polska wydała znacznie mniej: 90 mln zł na program badań piersi i 14,55 mln zł na profilaktykę raka szyjki macicy. Skutki widać wyraźnie – według danych NFZ na 1 października 2025 r. odsetek kobiet uprawnionych do udziału w badaniach, które faktycznie wykonały mammografię to 33,55 proc. W przypadku cytologii to 11,49 proc.

Czytaj więcej

Zdrowie

Prof. Senkus-Konefka o raku piersi: Medycyna konwencjonalna daje o wiele większe szanse na wyleczenie

W Polsce brakuje onkologów. Zainteresowanie młodych lekarzy tą specjalizacją jest niewielkie, a ś...

Nie tylko mammografia – znaczenie profilaktyki pierwotnej

– Jeżeli mówimy o profilaktyce, to automatycznie myślimy: rak piersi i mammografia, a tymczasem ogromne znaczenie ma profilaktyka pierwotna – zdrowy tryb życia – podkreślała Beata Jagielska, dyrektor Narodowego Instytutu Onkologii podczas debaty o profilaktyce zdrowia kobiet w ramach XXI Forum Rynku Zdrowia.

– Zaprzestanie palenia, ograniczenie alkoholu, regularna aktywność fizyczna i kontrola masy ciała – to czynniki, które mają ogromne znaczenie przy rozwoju nowotworu – tłumaczyła Jagielska. Dodała, że ograniczenie minimum trzech czynników ryzyka nawet czterokrotnie zmniejsza szansę zachorowania, szczególnie u kobiet po menopauzie. Profilaktyka pierwotna wpływa również na obniżenie ryzyka wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego i innych nowotworów, w tym raka płuca, który coraz częściej dotyka młodsze kobiety.

Dla kobiet obciążonych genetycznie mutacjami zwiększającymi ryzyko zachorowania na nowotwór istotna jest profilaktyka wtórna. Jagielska wskazywała, że w Polsce jest za mało poradni genetycznych, a dostęp do specjalistów jest ograniczony. – Wydzielenie obszaru genetyki onkologicznej poprawiłoby sytuację zarówno dla pacjentów ze schorzeniami nienowotworowymi, jak i onkologicznymi – podkreślała.

Edukacja zdrowotna jako klucz do zmiany

Korzystanie z narzędzi profilaktycznych jest bardzo ważne, ale aby po nie sięgnąć, najpierw trzeba wiedzieć, że taka możliwość istnieje. Brak edukacji nadal odbija się na dbałości społeczeństwa o zdrowie. Sytuację tę miała zmienić edukacja zdrowotna, ale przez brak obowiązku uczęszczania na nią, nie będzie miała aż tak dużego zakresu oddziaływania. – Nie należy zapominać, że edukacja zdrowotna to nie jest tylko jeden przedmiot. My o zdrowiu, o dbałości o siebie, o uważności, o czynnikach ryzyka możemy kształcić młodych ludzi w ramach innych przedmiotów – powiedziała wiceminister zdrowia Katarzyna Kacperczyk. Natomiast zdaniem Beaty Jagielskiej edukacja powinna wychodzić nawet poza szkolne mury. – Jeżeli tradycyjne lekcje nie działają, może raz, dwa razy w roku wizyta w ośrodku onkologicznym albo zaproszenie specjalisty do liceum będzie bardziej wymierne. Młodzież funkcjonuje w świecie cyfrowym, więc nowoczesne narzędzia informatyczne mogą zwiększyć skuteczność edukacji – tłumaczyła.

Senator Beata Małecka-Libera podkreślała, że styl życia odpowiada aż za 70 proc. czynników ryzyka, a mimo dostępnych programów edukacyjnych i profilaktycznych Polki nadal nie wykonują badań zgodnie z zaleceniami. – Mamy świetne leczenie, ale wzrasta zachorowalność. Jeśli będziemy się badać i dbać o styl życia, mamy realny wpływ na wczesne wykrycie choroby i poprawę wyników zdrowotnych – mówiła.

Czytaj więcej

Zdrowie

Dr hab. Michał Jarząb: Nareszcie nie mamy zapóźnień

– Odsunięcie w czasie nawrotu raka jest nie do przecenienia i z punktu widzenia pacjentek, i całe...

Dostępność badań i wyzwania systemowe

Różnice w dostępie do badań między miastem a wsią pozostają istotnym problemem. Krystyna Wechmann, prezes Federacji Stowarzyszeń Amazonki, zwracała uwagę, że finansowanie profilaktyki w Polsce jest niewystarczające. – Polska wydaje najmniej na profilaktykę, a organizacje działają praktycznie wolontaryjnie. Brakuje instytucji, która koordynowałaby profilaktykę i miała realne środki – wskazywała.

Jednocześnie postępująca cyfryzacja oraz program „Moje Zdrowie” pozwalają zwiększyć dostępność badań. Konsultantka krajowa w dziedzinie medycyny rodzinnej, Agnieszka Mastelarz-Migas, podkreślała, że cyfrowe narzędzia umożliwiają szybki dostęp do informacji, rejestrację na badania oraz przypomnienia o terminach. – Dzięki e-rejestracji pacjent może od razu otrzymać skierowanie na badania, a system automatycznie tworzy indywidualny plan zdrowotny na kilka lat. To jest realna szansa na zwiększenie zgłaszalności i wczesne wykrywanie chorób – mówiła.

Wczesne wykrycie i nowoczesne leczenie

Wczesne wykrycie nowotworów znacząco zwiększa szanse na skuteczne leczenie. Senator Małecka-Libera zaznaczała, że rak piersi jest dziś dobrze leczony, a Polska należy do europejskiej czołówki pod względem dostępu do nowoczesnych terapii. Natomiast, jak dodawała Katarzyna Kacperczyk, spersonalizowane programy profilaktyczne minimalizują liczbę pacjentek trafiających do fazy leczenia.