Jak informuje Rzecznik, nowelizacja, która weszła w życie 16 września 2021 r., znacząco zmieniła przepisy nadzwyczajnego trybu stwierdzania nieważności ostatecznych decyzji administracyjnych, m.in. dotyczących reprywatyzacji. Zmiana zaledwie dwóch artykułów k.p.a. ma jednak ogromne znaczenie dla wszystkich, których sprawy są rozstrzygane tymi decyzjami - zwłaszcza, gdy organy państwa przy ich wydawaniu popełniły poważne błędy.
- Jeżeli bowiem ostateczna decyzja administracyjna rażąco narusza prawo, a na dodatek wyrządza obywatelom szkody, co do zasady można żądać od państwa ich wynagrodzenia. Obecnie jednak część osób nie będzie mogła dochodzić przysługującego im odszkodowania – mimo że wcześniej miały takie prawo, a ich roszczenia były w pełni akceptowane przez system prawny - twierdzi RPO.
Czytaj więcej
Państwo komunistyczne bezprawnie zabierało, a demokratyczne to legalizuje. Sądy zaleją pozwy z tytułu bezprawia legislacyjnego i pozbawienia ludzi prawa do dochodzenia odszkodowań – mówi Krzysztof Wiktor, radca prawny z kancelarii Wardyński i Wspólnicy.
Część postępowań będących jeszcze w toku, nawet tych prowadzonych jeszcze od lat 90. XX wieku (czyli rażąco przewlekle) zostało automatycznie umorzonych, co zamknęło poszkodowanym drogę sądową do uzyskania odszkodowania. To właśnie sposób potraktowania spraw będących w toku, niezakończonych do dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej, budzi konstytucyjne zastrzeżenia RPO.
- Nowelizacja bez należytego konstytucyjnego uzasadnienia odbiera arbitralnie dobranej grupie osób pozbawionych mienia prawo do odszkodowanie, choć innym odszkodowania są wypłacane, także za decyzje z okresu PRL - wskazuje Rzecznik.
Zdaniem Marcina Wiącka, nowe rozwiązanie jest wyjątkowo niesprawiedliwe w stosunku do tych osób, które rozpoczęły dochodzenie swoich praw na samym początku transformacji ustrojowej – czyli najwcześniej, jak tylko było to możliwe – a postępowania administracyjne w tych sprawach wciąż jeszcze się toczą, nawet przez okres ponad 20 lat (skargi i w takich sprawach wciąż wpływają, także obecnie, do Biura Rzecznika).
- Osoby te zderzyły się z powszechnie znanym problemem systemowej, rażącej przewlekłości postępowań reprywatyzacyjnych (tj. spraw o stwierdzenie nieważności ostatecznej decyzji administracyjnej). Wielokrotnie potwierdzały to i sądy administracyjne prawomocnymi wyrokami, i same organy - wskazuje RPO. W jego ocenie, jest to przerzucanie przez państwo na jednostki odpowiedzialności za niestworzenie na czas stosownych i sprawiedliwych procedur.
Dlatego Rzecznik Praw Obywatelskich złożył do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o stwierdzenie niezgodności art. 2 ust. 2 ustawy z 11 sierpnia 2021 r. o zmianie Kodeksu postępowania administracyjnego z art. 2, art. 45 ust. 1 oraz z art. 64 ust. 1 i ust. 2 Konstytucji RP.
Nowelizacja kodeksu postępowania administracyjnego z 11 sierpnia 2021 r. wywołała kontrowersje także w sferze dyplomatycznej. Jako antysemicką krytykował ją minister spraw zagranicznych Izraela Jair Lapid.
Roczny dostęp do treści rp.pl za pół ceny
