Gdzie mieszka pozwany

W obecnym stanie prawnym sąd może zawiesić natychmiastową wykonalność wyroku zaocznego, jeżeli wyrok ten został wydany z naruszeniem przepisów o dopuszczalności jego wydania albo jeżeli pozwany uprawdopodobni, że jego niestawiennictwo było niezawinione, a przedstawione przez pozwanego okoliczności pozwalają wątpić w zasadność wyroku zaocznego. Pozwany musi zatem wykazać, że nie podjął czynności w sprawie bez swojej winy, a w dodatku podważyć zasadność wyroku zaocznego. Tymczasem bardzo często podstawą biernego zachowania pozwanego było skierowanie korespondencji sądowej na adres, pod którym pozwany nie przebywa. Konsekwencją było niedoręczenie pozwu. Adres pozwanego wskazuje powód, który nawet przy zachowaniu najwyższej staranności może nie dysponować aktualnymi informacjami.

Zgodnie z uchwaloną nowelizacją sąd będzie mógł uchylić rygor natychmiastowej wykonalności nadany wyrokowi zaocznemu. Warunkiem pozostanie wykazanie przez pozwanego, że odpis pozwu doręczono mu na inny adres niż aktualne w dacie doręczenia miejsce zamieszkania. Oznacza to, że pozwany będzie musiał przekonać sąd, że w chwili podjęcia próby doręczenia pozwu przez operatora pocztowego i awizowania go mieszkał (nawet czasowo) pod innym adresem. Skutkiem postanowienia sądu będzie uchylenie rygoru natychmiastowej wykonalności. Zaproponowane rozwiązanie jest ukłonem w stronę dotychczasowej praktyki sądów. W podobnych sytuacjach stawały one po stronie pozwanych, pozbawione były jednak uprawnienia do uchylanie rygoru natychmiastowej wykonalności.

Nowe wydziały i ułatwienia

W sądach rejonowych powołane zostaną wydziały egzekucyjne. Przejmą realizację znacznej części czynności dotyczących egzekucji, za które obecnie odpowiadają wydziały cywilne. Do obowiązków wydziałów egzekucyjnych będzie należało nadawanie klauzul wykonalności oraz nadzór nad działalnością komorników.

W wyniku zmiany treści art. 759 § 2 kodeksu postępowania cywilnego, komornik będzie związany oceną prawną dokonaną przez sąd. Nadto, sąd będzie mógł zobowiązać komornika do złożenia sprawozdania z czynności dokonanych w związku z jego poleceniem.

Po sprzedaży egzekucyjnej nieruchomości, sąd zobowiązany jest sporządzić plan podziału uzyskanych środków między wierzycielami. Dłużnikowi oraz wierzycielom przysługuje prawo do zaskarżenia takiego planu, jeżeli narusza ich interesy. W obecnym stanie prawnym sąd doręcza stronom zawiadomienie o sporządzeniu planu podziału. Z treścią planu można zapoznać się w sądzie. Ewentualne zarzuty należy wnieść w terminie dwóch tygodni od dnia zawiadomienia o sporządzeniu planu podziału. Wniesienie zarzutów wymaga znajomości planu podziału oraz skontrolowania jego poprawności i rzetelności.

Egzekucję z nieruchomości prowadzi sąd miejsca położenia nieruchomości, niejednokrotnie w odległym krańcu Polski. Jeśli strony lub ich pełnomocnicy funkcjonują na co dzień nieopodal sądu, zapoznanie się z planem podziału w krótkim czasie nie jest uciążliwe. Po nowelizacji, sąd zobowiązany będzie doręczyć stronom plan, a nie tylko zawiadomić o jego sporządzeniu. Wyeliminowana zostanie konieczność wizyty w sądzie, wynajęcia pełnomocnika, który wykonuje zawód w innym mieście tylko po to, aby poznać treść planu podziału.

Obecnie termin na złożenie zarzutów biegnie od dnia zawiadomienia o sporządzeniu planu podziału. Praktyka wskazuje, że zapoznanie się z planem już w dniu zawiadomienia nie jest możliwe. Po zmianie termin również będzie biegł od doręczenia, ale strona od razu pozna treść planu podziału. To pozwoli na pełne i efektywne wykorzystanie dwutygodniowego terminu.

Powiedz, co masz

W procedurze wyjawieniamajątku dłużnik obowiązany jest do wskazania składników swojego majątku, z których wierzyciel mógłby uzyskać zaspokojenie. Jeżeli dłużnik odmawia tej czynności lub nie stawia się przed sądem, dopuszczalne jest zastosowanie wobec niego środków przymusu. W imieniu dłużników działających w formie jednostek organizacyjnych wyjaśnienia dotyczące majątku złożyć powinien umocowany przedstawiciel.

W praktyce niektórych sądów przyjęto, że w postępowaniu o wyjawianie majątku niedopuszczalne jest stosowanie środków przymusu, takich jak grzywna czy przymusowe doprowadzenie, w stosunku do przedstawicieli jednostek organizacyjnych. Jako przyczynę wskazuje się, że środek przymusu może być stosowany tylko do dłużnika, a tym jest jednostka organizacyjna, nie jej przedstawiciel. Niejednokrotnie zaś dłużnicy utrudniają postępowanie poprzez ignorowanie wezwań kierowanych do nich przez sąd. Oznacza to, że dłużnik będący osobą fizyczną mógł być przez sąd ukarany lub doprowadzony na posiedzenie przez policję, zaś przedstawiciel jednostki organizacyjnej już nie.

Po nowelizacji również przedstawiciel nierzetelnego dłużnika będzie mógł zostać ukarany grzywną lub nawet doprowadzany na posiedzenie przez organy ścigania. Pozwoli to na usprawnienie postępowania oraz zrówna sytuację wierzycieli osób fizycznych i jednostek organizacyjnych.

Nowelizacja wprowadza też do postępowania egzekucyjnego dwa rodzaje urzędowych formularzy. Pierwszy obejmie wniosek o wszczęcie egzekucji kierowany do komornika. Drugi skargę na czynności komornika. Skorzystanie z urzędowych formularzy nie będzie obowiązkiem. Z pewnością ułatwi jednak dokonanie czynności w toku egzekucji oraz pozwoli na uniknięcie błędów formalnych. To może z kolei wpłynąć pozytywnie na dynamikę postępowania, skoro ograniczona zostanie liczba wezwań do usunięcia wskazanych uchybień.

Prościej na formularzu

W szczególności formularz skargi, składanej z zasady w sytuacji nagłej i dla wielu podmiotów niecodziennej, pozwoli na lepszą ochronę praw uczestników postępowania egzekucyjnego. Elementy konieczne do rozpoznania ich żądania będą wskazane wprost.

Ustawodawca nałożył na komorników obowiązek doręczenia dłużnikowi formularza skargi na czynności komornika przy pierwszej czynności egzekucyjnej. Wzór skargi powinny otrzymać również strony, jak też uczestnicy obecni podczas czynności egzekucyjnej dokonywanej poza kancelarią komornika.

W którą stronę?

Nowelizacja ustawy o komornikach sądowych stanowi jedną z wielu, które w najbliższym czasie obejmą postępowania egzekucyjne. Omawiane zmiany należy ocenić jako pozytywne oraz zmierzające w dobrym kierunku. Są odpowiedzią na propozycje praktyków oraz rozwiązują codzienne problemy postępowania egzekucyjnego. Rzeczywistą rolę omawianych zmian będzie można ocenić dopiero po pewnym czasie, ale założenia wydają się słuszne. Pozostaje mieć nadzieję, że sądy rejonowe do końca roku zdążą przystosować się do nowego podziału zadań w wydziałach egzekucyjnych. ?

Autor jest prawnikiem w Praktyce Postępowań Sądowych w Kochański Zięba i Partnerzy