Pasierb dziedziczy tylko na podstawie testamentu

W styczniu 2008 r. zmarła macocha czytelniczki, która ją i jej brata wychowywała od dzieciństwa. Macocha nie ma własnych dzieci. Po śmierci ojca czytelniczki (zmarł on w 1996 r.) żadne formalności spadkowe nie były załatwiane. Macocha zajmowała mieszkanie spółdzielcze własnościowe, którego przydział w trakcie ich małżeństwa uzyskał ojciec czytelniczki. O spadek po niej upomina się siostra zmarłej. Czytelniczka pyta, jakie prawo do spadku po ojczymie albo macosze mają w myśl prawa ich pasierbowie i jaki jest termin przedawnienia roszczeń spadkowych.

Pasierb nie należy do kręgu spadkobierców dziedziczących po spadkodawcy według reguł przewidzianych w kodeksie cywilnym, które obowiązują automatycznie, jeśli spadkodawca nie pozostawił ostatniej woli. Dlatego też może dziedziczyć po macosze lub ojczymie tylko na podstawie testamentu.

Może być w nim wyznaczony jako jedyny spadkobierca, jeden ze spadkobierców albo wyposażony w formie zapisu bądź polecenia. Trzeba też pamiętać, że jeśli macocha uczyni pasierba jedynym spadkobiercą, jej najbliższym należy się od niego zachowek. Dotyczy to jednak tylko dzieci, wnuków i małżonka. Do zachowku nie mają prawa żadne inne osoby, w tym rodzeństwo ani dzieci rodzeństwa (siostrzeńcy, bratankowie).

Jeśli macocha czy ojczym nie zostawią testamentu, obowiązują reguły dziedziczenia ustawowego. Oznacza to, że w pierwszej kolejności spadek przypadnie dzieciom takiej osoby i jej małżonkowi. Gdy dzieci ani wnuków nie ma, a małżonek już nie żyje, spadkiem podzieli się jej rodzeństwo i jej rodzice, jeśli ją przeżyli. W miejsce zmarłych przed spadkodawcą sióstr czy braci wchodzą ich dzieci i wnuki.

Roszczenia spadkowe, czyli prawo do spadku wynikające z kodeksu cywilnego (z dziedziczenia ustawowego) albo z testamentu, nie przedawniają się (w ciągu trzech lat od ogłoszenia testamentu przedawniają się tylko roszczenia o zachowek).

Spadkobierca i każda osoba, która ma w tym interes prawny, także spadkobierca zmarłego spadkobiercy (np. wnuk w sytuacji, gdy syn zmarłego nigdy za swego życia nie wystąpił o stwierdzenie nabycia spadku), może w każdym czasie zwrócić się do sądu z wnioskiem o wydanie postanowienia stwierdzającego nabycie spadku przez daną osobę czy osoby.

Trzeba się jednak liczyć z tym, że np. wskutek znacznego upływu czasu, jeśli jeden ze współspadkobierców będzie władał nieruchomością należącą do spadku jak właściciel, z wyłączeniem innych współspadkobierców, może dojść do zasiedzenia danej nieruchomości przez niego. W rezultacie doprowadzi to do pozbawienia ich tej części schedy spadkowej.

To, że roszczenia spadkobierców do spadku nie przedawniają się, oznacza, że jeśli formalności związane ze spadkiem po ojcu czytelniczki nie zostały załatwione, może się ona zwrócić do sądu o stwierdzenia nabycia spadku po ojcu, zniesienie współwłasności majątku dorobkowego i dział spadku po nim.

W tym postępowaniu zostanie też niejako ustalony i wydzielony udział w majątku dorobkowym należący do macochy i przypadający jej udział w spadku pozostawionym przez męża, na który to spadek składa się jego udział w majątku dorobkowym. Ten majątek macochy, wraz z ewentualnym jej majątkiem osobistym (odrębnym), dziedziczą jej spadkobiercy. Będzie on w praktyce większy od przypadającego jej pasierbom po ich ojcu.

Trzeba bowiem pamiętać, że jeśli między małżonkami istnieje wspólność ustawowa, a ta powstaje po ślubie automatycznie, wszystkie dobra, które nabywają oni w trakcie małżeństwa, stanowią ich wspólny dorobkowy majątek.

Udziały małżonków w nim są co do zasady równe. Wraz ze śmiercią jednego z nich wspólność ta ustaje. Udział w majątku dorobkowym wynoszący 1/2 pozostaje przy wdowie czy wdowcu, a 1/2 tego majątku wraz z ewentualnym odrębnym majątkiem zmarłego przechodzi na jego spadkobierców.

Wśród tych spadkobierców jest także wdowa czy wdowiec. Dziedziczy, jeśli zmarły pozostawił dzieci, wspólnie z nimi w częściach równych, z tym że udział w spadku po mężu czy żonie nie może być mniejszy niż 1/4.

W konkretnej sytuacji, gdy spadkobiercami są oprócz wdowy córka i syn zmarłego (pasierbowie wdowy), tę 1/2 w majątku dorobkowym przypadającą na zmarłego odziedziczyli z chwilą jego śmierci po 1/3: wdowa (macocha), córka i syn. Jej udział w całym majątku dorobkowym wyniósł więc w sumie 4/6, a pasierbów po 1/6.

Jeśli więc wdowa (macocha) nie pozostawiła testamentu na rzecz pasierbów, to te 4/6 majątku odziedziczyli po niej jej spadkobiercy ustawowi albo testamentowi, jeśli np. macocha zostawiła testament dla siostrzenicy i bratanka.

Sądem właściwym do rozpatrzenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku

, a także o dział spadku jest sąd rejonowy, w którego okręgu spadkodawca miał ostatnie miejsce zamieszkana, a dopiero gdy miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić – sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.

Miejscem zamieszkania