Postępowanie spadkowe: potwierdzenie nabycia majątku

Choć spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy), to jednak do potwierdzenia nabycia majątku po zmarłym, konieczne jest przeprowadzenie postępowania spadkowego. Jest ono wszczynane na wniosek osoby mającej w tym interes prawny (zazwyczaj jest to spadkobierca).

Jakie formalności

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku składa się do sądu rejonowego właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania zmarłego. Trzeba do niego dołączyć akt zgonu spadkodawcy oraz akty urodzenia spadkobierców – to na ich podstawie sąd ustali kolejność dziedziczenia. We wniosku koniecznie trzeba wskazać wszystkich spadkobierców ustawowych. Należy również wyszczególnić tych spadkobierców, których aktualnego adresu wnioskodawca nie zna oraz tych, którzy już od dawna mieszkają za granicą.

Gdy nie można ustalić spadkobierców, zamieszcza się ogłoszenie, w którym wzywa się, aby wszystkie osoby będące spadkobiercami w ciągu sześciu miesięcy od dnia wskazanego w ogłoszeniu zgłosili się i udowodnili nabycie spadku, gdyż w przeciwnym razie mogą być pominięci w postanowieniu o stwierdzenie nabycia spadku. Jeżeli w tym okresie nikt się nie zgłosi lub po zgłoszeniu się nie wykaże swojego prawa do dziedziczenia, sąd w postanowieniu stwierdzi nabycie spadku wyłącznie przez spadkobierców, których prawa zostały wykazane.

Ważne!

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku musi zostać wcześniej opłacony. Opłata wynosi 50 zł.

Konieczne oświadczenie

Jeżeli spadkobiercy chcą otrzymać stwierdzenie o nabyciu spadku przed upływem sześciu miesięcy od śmierci spadkodawcy, to każdy z nich musi przed sądem złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Jeżeli osoba powołana do dziedziczenia decyduje się na przyjęcie spadku, to powinien oświadczyć, czy robi to wprost czy też z dobrodziejstwem inwentarza.

Przyjęcie spadku wprost oznacza, że ktoś przyjmuje nie tylko pozostawiony przez zmarłego majątek, ale także jego długi, bez żadnych ograniczeń co do wysokości odpowiedzialności za nie. Korzystniejsze jest zatem przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. W takiej sytuacji spadkobierca bowiem odpowiada za pozostawione długi jedynie do wysokości spadku. Składając oświadczenie każdy ze spadkobierców musi wnieść opłatę w wysokości 50 zł.

Z punktu widzenia spadkobierców korzystniejsze jest złożenie oświadczeń o odrzuceniu lub przyjęciu w określony sposób spadku. Jeżeli bowiem ktoś nie zrobi tego w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o tytule swego powołania, to będzie oznaczało, że przyjmuje on spadek wprost, a więc na mniej korzystnych dla siebie zasadach.

Jeżeli w toku postępowania spadkowego wszyscy spadkobiercy będą zgodni, to sąd wyda rozstrzygnięcie co do nabycia spadku w ciągu 2-3 miesięcy na jednym posiedzeniu. Okres ten oczywiście ulegnie wydłużeniu, jeżeli pomiędzy spadkobiercami pojawią się jakieś kwestie sporne. W swoim postanowieniu sąd wskaże, kto dziedziczy spadek i w jakiej części.

Przed notariuszem

Jeżeli komuś zależy na szybkim uzyskaniu stwierdzenia nabycia spadku, może udać się do notariusza i złożyć przed nim oświadczenie o prostym przyjęciu spadku lub z dobrodziejstwem inwentarza albo o odrzuceniu spadku.

Wiąże się to jednak z wyższymi kosztami. W takim przypadku każdy ze spadkobierców musi zapłacić 50 zł za oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia trzeba będzie uiścić opłatę w wysokości 50 zł bez względu na wartość spadku oraz dodatkowo 100 zł za sporządzenie protokołu poprzedzającego wydanie aktu poświadczenia.

Notariusz może również pobrać 50 zł za otwarcie i ogłoszenie testamentu. Pobierze również opłatę za wydanie odpisów tych dokumentów. Do wszystkich tych opłat trzeba również doliczyć 23 proc. podatku VAT.

W zamian za wyższą opłatę uzyskanie tzw. aktu dziedziczenia, który jest odpowiednikiem sądowego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, możliwe jest nawet w jeden dzień. Trzeba spełnić jednak pewien warunek: spotkanie u notariusza trzeba wcześniej umówić i wszyscy spadkobiercy muszą się na nim stawić. Nie może być też między nimi sporów.

Po zarejestrowaniu w elektronicznym rejestrze poświadczeń dziedziczenia akt dziedziczenia nabiera mocy prawnej, spadkobiercy mogą posłużyć się wypisem w nim, by wykazywać prawo do spadku.

Otwarcie testamentu

Jeżeli natomiast zmarły pozostawił po sobie testament, to osoba, u której się on znajduje, ma obowiązek złożyć go w sądzie rejonowym, w którym zmarły zamieszkiwał, niezwłocznie po tym, jak dowie się o śmierci spadkodawcy. Obowiązek ten nie będzie na niej ciążył jedynie wówczas, gdy testament został złożony u notariusza. Jeżeli posiadacz testamentu będzie uchylał się od swoich obowiązków, to poniesie odpowiedzialność za wynikłą szkodę. Dodatkowo sąd może ukarać go grzywną.

Po przedstawieniu testamentu i dowodu śmierci spadkodawcy (aktu zgonu), sąd lub notariusz dokonują otwarcia i ogłoszenia testamentu. O terminie tej czynności nie mają obowiązku zawiadomić osób zainteresowanych. Jeżeli jednak stawią się one z własnej inicjatywy, to mogą być obecne przy tej czynności.

O dokonanym otwarciu i ogłoszeniu testamentu sąd albo notariusz zawiadamia natomiast (w miarę możności) osoby, których rozporządzenia testamentowe dotyczą oraz wykonawcę testamentu i kuratora spadku. Notariusz niezwłocznie zawiadamia o tym sąd i przesyła odpis sporządzonego protokołu.