Kto może zostać wykonawcą testamentu? Czy zawsze trzeba go powołać?

Funkcje wykonawcy testamentu reguluje Dział IV Kodeksu cywilnego (art. 986-990). W polskim porządku prawnym powołana osoba jest przede wszystkim wykonawcą i likwidatorem testamentu, a jednym z jej głównych obowiązków jest wydanie spadkobiercom majątku spadkowego.

Czym zajmuje się wykonawca testamentu?

Wykonawca testamentu ma być gwarantem wypełnienia woli spadkodawcy i to w sposób bezstronny. O jego obowiązkach mówi art. 988 Kodeksu cywilnego.

§  1.  Jeżeli spadkodawca nie postanowił inaczej, wykonawca testamentu powinien zarządzać majątkiem spadkowym, spłacić długi spadkowe, w szczególności wykonać zapisy zwykłe i polecenia, a następnie wydać spadkobiercom majątek spadkowy zgodnie z wolą spadkodawcy i z ustawą, a w każdym razie niezwłocznie po dokonaniu działu spadku.

§  2.  Wykonawca testamentu może pozywać i być pozywany w sprawach wynikających z zarządu spadkiem, jego zorganizowaną częścią lub oznaczonym składnikiem. Może również pozywać w sprawach o prawa należące do spadku i być pozwany w sprawach o długi spadkowe.

§  3.  Wykonawca testamentu powinien wydać osobie, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, przedmiot tego zapisu.

Czytaj więcej

Spadki i darowizny

Kiedy dokładnie należy otworzyć testament i kto powinien to zrobić?

Sporządzenie testamentu to jeden ze sposobów rozdysponowania swoim mieniem po śmierci. Jeżeli jed...

Wykonawca zarządza zatem całą masą spadkową, jej częścią lub określonym składnikiem (jeśli tak zadecydował testator), zwalniając z tego obowiązku spadkobierców. Kiedy warto powołać wykonawcę testamentu?

„Wykonawcę testamentu warto powołać zawsze wtedy, gdy testator dokonuje szczególnych rozrządzeń testamentowych. Zawiera w testamencie na przykład zapis lub polecenie, czy też umieszcza w nim zapis windykacyjny. Wówczas rolą wykonawcy jest realizacja tych postanowień testamentowych, spłacenie długów spadkowych i wydanie majątku spadkowego spadkobiercom w posiadanie” – wyjaśnia dla „Rzeczpospolitej” Agnieszka Sinkiewicz, rzeczniczka prasowa Stowarzyszenia Notariuszy RP.

Kolejną przesłanką, która przemawia za tym, aby powołać wykonawcę testamentu jest spór między spadkobiercami. 

„Wykonawcę testamentu warto powołać, gdy między spadkobiercami może powstać spór co do zarządu wspólnym majątkiem spadkowym. Wtedy wykonawca będzie zarządzać spadkiem do chwili dokonania działu spadku przed sądem lub umownie między spadkobiercami. Dotyczy to np. przedsiębiorstwa, szczególnie gdy nie ma pewności czy spadkobiercy porozumieją się co do powołania zarządcy sukcesyjnego. Niekiedy pozwala to na wręcz fizyczne przetrwanie przedsiębiorstwa po śmierci jego właściciela. Ponadto zdarza się, że spadkobiercy mieszkają w innym mieście lub nawet w innym kraju czy kontynencie niż miejsce, w którym położony jest majątek spadkowy. Wtedy, żeby ktoś o niego dbał do momentu fizycznego objęcia go przez spadkobierców można ustanowić wykonawcę testamentu” – tłumaczy dla „Rzeczpospolitej” notariusz Maciej Celichowski, rzecznik prasowy Rady Izby Notarialnej w Poznaniu.

Czytaj więcej

Spadki i darowizny

Ile razy można zmienić testament notarialny i w jakim trybie? Zasady są jasne

Testament sporządzony w formie aktu notarialnego jest zaliczany do grupy testamentów zwykłych. Mo...

Jak powołać wykonawcę testamentu i kto może nim zostać?

Zgodnie z art. 986 Kodeksu cywilnego spadkodawca może ustanowić wykonawcę wyłącznie w testamencie, przy czym nie ma znaczenia, w jakiej formie zostanie on sporządzony. Jeśli będzie mieć formę aktu notarialnego, notariusz powinien zawrzeć w dokumencie imię i nazwisko wykonawcy, jego miejsce zamieszkania i imiona rodziców. Co istotne, osoba, która ma zostać wykonawcą, musi zostać wskazana osobiście przez testatora i w sposób wyraźny. Oznacza to, że testator nie może np. ustanowić pełnomocnika, który zajmie się powołaniem wykonawcy.

Kto może zostać wykonawcą testamentu? Zgodnie z Kodeksem cywilnym wykonawcą może być wyłącznie osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych (na dzień otwarcia spadku). Oznacza to, że nie można powierzyć tej funkcji osobie niepełnoletniej lub ubezwłasnowolnionej. Nie istnieją jednak wymagania co do tego, kim powinien być wykonawca i jaka powinna być jego relacja ze spadkodawcą. W praktyce może to być zarówno członek rodziny, jak i osoba niespokrewniona, np. prawnik. Spadkodawca ma prawo powołać więcej niż jednego wykonawcę testamentu. W takim przypadku tym osobom powinny zostać przydzielone niepokrywające się zadania. Testator ma także możliwość wskazania wykonawcy zastępczego, czyli osoby, która przejmie funkcję wykonawcy testamentu, jeśli pierwotnie ustanowiona osoba nie będzie chciała lub nie będzie mogła podjąć się tego zadania. Jeżeli osoba wskazana nie chce przyjąć na siebie tego obowiązku, musi złożyć odpowiednie oświadczenie przed sądem lub notariuszem.

Czytaj więcej

Spadki i darowizny

Jak długo można żądać zachowku? Prawo jasno wskazuje termin przedawnienia

Zachowek to forma rekompensaty dla osób, które zostały pominięte w testamencie, a jednocześnie je...

Czy wykonawcy testamentu należy się wynagrodzenie?

„O wynagrodzeniu wykonawcy może zadecydować sam testator, wskazując je w testamencie. Jeżeli tego nie uczyni, stosuje się wówczas odpowiednio przepisy o zleceniu za wynagrodzeniem. W takim przypadku, o ile nie umówiono się na wysokość wynagrodzenia, powinno ono odpowiadać wartości wykonanej pracy” – tłumaczy Agnieszka Sinkiewicz.

„Wykonawcy testamentu co do zasady należy się wynagrodzenie. Może ustalić je spadkodawca w sposób w zasadzie dowolny (nie może być ono jednak rażąco wygórowane, bo naruszyłoby to zasady współżycia społecznego albo nawet doprowadziłoby do faktycznego przekazania spadku wykonawcy), a jeśli spadkodawca tego nie uczyni, ustala je sąd. Wynagrodzenie wykonawcy testamentu należy do długów spadkowych, więc płaci się je z majątku spadkowego” – wyjaśnia Maciej Celichowski.