Korzystny wyrok NSA w sprawie wygaśnięcia stosunku służbowego funkcjonariuszki celnej

Rzecznik Praw Obywatelskich wspiera funkcjonariuszy Służby Celno-Skarbowej, którym nie zaproponowano nowych warunków zatrudnienia albo służby w KAS.

Czytaj także: Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w sprawie funkcjonariuszek Służby Celnej

1 marca 2017 r. weszła w życie reforma struktury administracji skarbowej. Wprowadzono Krajową Administrację Skarbową. Administracja podatkowa, kontrola skarbowa i Służba Celna zostały skonsolidowana. Pracodawca Krajowej Administracji Skarbowej zyskał znaczne uprawnienia w zakresie dalszego zatrudniania na podstawie stosunku pracy lub stosunku służby.

W ustawie zabrakło przepisów, które dawały ochronę pracownikom przed bezprawnym zwolnieniem z pracy. Przy reorganizacji instytucji publicznych ustawodawca stosuje bowiem zasadę, która pozbawia pracowników praw, które chronią sumiennie i starannie wykonujących obowiązki przed utratą pracy z przyczyn od nich niezależnych. Takie gwarancje przewiduje Kodeks pracy. Wykorzystane tu zostały z pewną modyfikacją ogólne regulacje odnoszące się do transferu zakładu pracy lub jego części. W praktyce wyglądało to tak, że jedna instytucja była likwidowana, a druga przejmowała jej zadania. Dla pracowników oznaczało to wygaśnięcie stosunków pracy. Mogli dostać propozycje pracy w nowej instytucji lub nie.

Historia sprawy

Podjęta przez Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Gdańsku decyzja o nieprzedłożeniu skarżącej propozycji służby ani zatrudnienia nie miała charakteru formalnego. W wyniku prośby funkcjonariuszki spotkała się ona 31 maja 2017 r. z zastępcą DIAS, który poinformował ją ustnie, iż nie uzyska propozycji dalszej służby w Krajowej Administracji Skarbowej. Zastępca dyrektora poinformował, że nie poda powodów, dla których nie uzyskała propozycji dalszej służby bądź zatrudnienia.

Następnie funkcjonariuszka złożyła do DIAS pisemne wezwanie o przedłożenie pisemnej propozycji służby, a w konsekwencji wezwanie do usunięcia naruszenia prawa polegającego na niezłożeniu propozycji pełnienia służby. Ostatecznie w czerwcu 2017 r. wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zarzuciła brak administracyjnego trybu instancyjnego w sprawie, w tym również brak drogi sądowej dla dochodzenia swoich praw, wynikających ze stosunku służbowego.

Stanowisko RPO

W grudniu 2017 r. do sprawy przed WSA w Gdańsku przystąpił Rzecznik Praw Obywatelskich. Wskazał m.in., że bezczynność DIAS polega na niewydaniu rozstrzygnięcia kształtującego prawa i obowiązki funkcjonariusza. Wynikający z art. 170 ust. 3 ustawy wprowadzającej KAS nakaz traktowania wygaśnięcia stosunku służbowego funkcjonariusza jak zwolnienia ze służby – w ocenie Rzecznika – jednoznacznie przesądza o konieczności wydania decyzji w tym zakresie. Konsekwencją takiego domniemania jest również przyjęcie trybu, w jakim organ powinien wydać rozstrzygnięcie. Przewidziany on został wobec funkcjonariuszy Służby Celno-Skarbowej w Rozdziale 3 Rozpatrywanie sporów o roszczenia funkcjonariuszy ze stosunku służbowego tj. w art. 276 ust. 2 – 6 ustawy o KAS. W przypadku bowiem wydania decyzji o zwolnieniu ze służby przez Dyrektora Izby Administracji Skarbowej funkcjonariusz może, w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji, złożyć odwołanie do Szefa Krajowej Administracji Skarbowej, a następnie skargę do sądu administracyjnego.

W ocenie RPO z art. 60 w zw. z art. 77 ust. 2 Konstytucji wynika bezwzględny zakaz zamykania drogi sądowej oraz weryfikowalność kryteriów naboru i zwalniania ze służby. Reorganizacja czy konsolidacja nie może stanowić okazji do wymiany kadry, narusza to gwarancję stabilności zatrudnienia. Selekcja do KAS może mieć miejsce na podstawie kryteriów określonych w art. 165 ust. 7 ustawy wprowadzającej KAS, takich jak:

- posiadane przez funkcjonariuszy/pracowników kwalifikacje,

- przebieg dotychczasowej pracy lub służby,

- dotychczasowe miejsce zamieszkania.