TSUE: organ odpowiedzialny za dyscyplinarki sędziów musi być niezależny

Organ odpowiedzialny za prowadzenie postępowań dyscyplinarnych przeciwko sędziom musi być niezależny i bezstronny - orzekł w czwartek Trybunał UE w Luksemburgu.

Publikacja: 11.05.2023 12:28

TSUE: organ odpowiedzialny za dyscyplinarki sędziów musi być niezależny

Foto: PAP/EPA/JULIEN WARNAND

Przepisy regulujące sprawowanie kontroli nad działaniami kierownika tego organu muszą być ukształtowane tak, by uniknąć wszelkich uzasadnionych wątpliwości w tym względzie - wskazał TSUE w sprawie C-817/21.

Sprawa dotyczyła Rumunii, ale orzeczenie jak najbardziej dotyczy wszystkich państw członkowskich, w tym Polski.

Czytaj więcej

Rzecznik Radzik nie mógł zdać testu niezależności. Dlaczego?

Osoba, która jest stroną w złożyła skargi na sędziów i prokuratorów. Ponieważ postępowania w sprawie wszystkich tych skarg zostały umorzone, skarżący zdecydował złożyć  zawiadomienie przeciwko głównemu inspektorowi dyscyplinarnemu. Ale i w tym przypadku postępowanie zostało umorzone. Skarżący zwrócił się wówczas do sądu apelacyjnego w Bukareszcie,  kwestionując to umorzenie. Jego zdaniem, brak jest możliwości wszczynania postępowań dyscyplinarnych ze względu na koncentrację uprawnień w rękach głównego inspektora, co jest  sprzeczne z prawem Unii. Sąd apelacyjny w Bukareszcie zwrócił się z pytaniem do Trybunału w tym względzie.

Trybunał Sprawiedliwości potwierdził swoje dotychczasowe orzecznictwo: o ile organizacja wymiaru sprawiedliwości należy do kompetencji państw członkowskich, o tyle wykonywanie tego uprawnienia musi odbywać się z poszanowaniem prawa Unii.

- System odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów, którzy mogą stosować prawo Unii, musi przewidywać niezbędne gwarancje w celu uniknięcia ryzyka wykorzystywania tego systemu jako narzędzia kontroli politycznej ich działalności. Przepisy regulujące organizację i funkcjonowanie organu, który jest właściwy do prowadzenia dochodzeń i wnoszenia o ukaranie w odniesieniu do sędziów i prokuratorów, muszą w konsekwencji być zgodne z wymogami wynikającymi z prawa Unii, a w szczególności wymogami państwa prawnego - przypomniał TSUE.

TSUE wskazał, że to sąd w Bukareszcie musi ocenić uregulowania rumuńskie w tym względzie oraz krajowy kontekst prawno-faktyczny.

Jakie są niezbędne elementy takiego badania?  Trybunał zauważył, że w prawie rumuńskim postępowanie dyscyplinarne mające na celu ukaranie nadużyć popełnionych przez głównego inspektora może zostać wszczęte wyłącznie przez funkcjonariusza, którego kariera zależy w znacznej mierze od decyzji głównego inspektora. Ponadto decyzje dotyczące głównego inspektora mogą zostać zmienione przez zastępcę głównego inspektora, który został powołany przez głównego inspektora, i którego kadencja upłynie jednocześnie z upływem kadencji tego ostatniego.

- Wydaje się – z zastrzeżeniem ustaleń, jakich powinien dokonać sąd apelacyjny w Bukareszcie – że taki system odpowiedzialności dyscyplinarnej może przeszkodzić w praktyce w skutecznym wszczynaniu postępowania dyscyplinarnego przeciwko głównemu inspektorowi, nawet gdyby dotyczące go zawiadomienia były poważnie uzasadnione - stwierdził TSUE.

Wskazał, że  umorzenie postępowania w sprawie zawiadomienia złożonego przeciwko głównemu inspektorowi może być oczywiście przedmiotem skargi mogącej skutkować uchyleniem decyzji o umorzeniu. Do sądu apelacyjnego w Bukareszcie należy jednak dokonanie oceny, czy uprawnienia, jakimi dysponują sądy rumuńskie, pozwalają na skuteczne prowadzenie postępowań dyscyplinarnych przeciwko głównemu inspektorowi oraz skuteczne i bezstronne rozpatrywanie odnoszących się do niego zawiadomień.

Trybunał uściślił, że w razie gdyby sąd ten miał stwierdzić, że działanie głównego inspektora nie może być w ramach uregulowania rozpatrywanego w postępowaniu głównym przedmiotem rzeczywistej i skutecznej kontroli, należałoby uznać, że uregulowanie to nie jest ukształtowane w taki sposób, by nie mogło prowadzić do powstania w przekonaniu jednostek żadnych uzasadnionych wątpliwości co do wykorzystywania kompetencji i funkcji inspekcji sądowej jako narzędzi nacisku w odniesieniu do działalności orzecznictwo oraz kontroli politycznej tej działalności.

TSUE odniósł się też do  kontekstu prawno-faktycznego.

- Wydaje się, że uprawnienia głównego inspektora zostały wzmocnione w ogólniejszym kontekście reform organizacji rumuńskiej władzy sądowniczej, których celem lub skutkiem jest ograniczenie gwarancji niezawisłości i bezstronności sędziów rumuńskich. Ponadto wydaje się, że główny inspektor jest ściśle związany z władzą wykonawczą lub ustawodawczą. Należy również wziąć pod uwagę konkretną praktykę stosowaną przez głównego inspektora w ramach wykonywania przysługujących mu kompetencji, które mogą być wykorzystywane do politycznej kontroli działalności orzeczniczej - wskazał Trybunał w Luksemburgu.

Jego zdaniem, elementy kontekstu prawno-faktycznego w Rumunii, podane do wiadomości Trybunału, raczej potwierdzają, że obowiązujące w tym kraju regulacje mogą powodować uzasadnione wątpliwości co do wykorzystywania kompetencji i funkcji inspekcji sądowej jako narzędzi nacisku w odniesieniu do działalności orzeczniczej oraz kontroli politycznej tej działalności.

Przepisy regulujące sprawowanie kontroli nad działaniami kierownika tego organu muszą być ukształtowane tak, by uniknąć wszelkich uzasadnionych wątpliwości w tym względzie - wskazał TSUE w sprawie C-817/21.

Sprawa dotyczyła Rumunii, ale orzeczenie jak najbardziej dotyczy wszystkich państw członkowskich, w tym Polski.

Pozostało 94% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Nieruchomości
Trybunał: nabyli działkę bez zgody ministra, umowa nieważna
Materiał Promocyjny
Wykup samochodu z leasingu – co warto wiedzieć?
Praca, Emerytury i renty
Czy każdy górnik może mieć górniczą emeryturę? Ważny wyrok SN
Prawo karne
Kłopoty żony Macieja Wąsika. "To represje"
Sądy i trybunały
Czy frankowicze doczekają się uchwały Sądu Najwyższego?
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Sądy i trybunały
Łukasz Piebiak wraca do sądu. Afera hejterska nadal nierozliczona