Głos dziecka ma znaczenie dla sądu

Taki obowiązek wynika z ratyfikowanej przez Polskę w 1990 r. konwencji o prawach dziecka.

W wyroku rozwodowym sąd powierzył wykonywanie władzy rodzicielskiej nad synem czytelnika matce, a jemu dał prawo do kontaktowania się z nim. Była żona od dłuższego czasu przebywa za granicą. Syna pozostawiła pod opieką swej matki. Chłopiec, z którym czytelnik utrzymuje stały kontakt, chce zamieszkać z nim. Czytelnik pyta, czy może wystąpić do sądu o „przyznanie” mu syna i czy zdanie syna może zadecydować o rozstrzygnięciu.

Sąd rodzinny może zmienić role rodziców ustalone w wyroku rozwodowym, jeśli któreś z nich zwróci się z wnioskiem o zmianę zawartego w wyroku rozwodowym orzeczenia o władzy rodzicielskiej i sposobie jej wykonywania. W takim wniosku rodzic może się domagać powierzenia wykonywania władzy rodzicielskiej jemu i postulować np. przyznanie drugiemu z rodziców prawa współdecydowania o określonych sprawach dziecka, np. o wyborze szkoły. Może też prosić o uregulowanie w określony sposób widywania się z dzieckiem przez drugiego z rodziców.

Wniosek o zmianę rozstrzygnięcia co do władzy rodzicielskiej i sposobie jej wykonywania trzeba, oczywiście, uzasadnić. Z art. 106 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wynika bowiem, że zmiana rozstrzygnięcia zawartego w wyroku rozwodowym wchodzi w rachubę tylko wtedy, gdy zmieniły się okoliczności i jeśli wymaga tego dobro dziecka.

Przyczyną powierzenia wykonywania władzy rodzicielskiej, czyli codziennej pieczy nad dzieckiem, drugiemu z rodziców może być niewłaściwe postępowanie rodzica.

Zmianę taką mogą jednak uzasadniać okoliczności przez danego rodzica niezawinione i od niego niezależne. Do nich należy zapewne długotrwały wyjazd za granicę. Nie oznacza to jednak absolutnie, że sąd z tego powodu automatycznie zmieni wcześniejsze rozstrzygnięcie i powierzy pieczę nad dzieckiem rodzicowi pozostałemu w kraju.

Małoletnie dziecko (tj. do ukończenia 18. roku życia) nie ma formalnego statusu uczestnika w dotyczących go sprawach rodzinnych. Potwierdził to Sąd Najwyższy w postanowieniu z 16 grudnia 1997 r. (sygn. III CZP 63/97).

Nie oznacza to jednak, że nie może wypowiadać się we własnej sprawie i że jego głos się nie liczy. Konwencja o prawach dziecka zobowiązuje państwa będące jej stronami do zapewnienia dziecku prawa do swobodnego wyrażania własnych poglądów we wszystkich sprawach go dotyczących.

Konwencja każe zapewnić dziecku przede wszystkim możliwość wypowiadania się w każdym postępowaniu sądowym i administracyjnym go dotyczącym

– bezpośrednio lub za pośrednictwem przedstawiciela bądź odpowiedniego organu.

We wskazanym postanowieniu z 1997 r. SN wyraził opinię, że zapewnienie dziecku możliwości wypowiadania się w każdym postępowaniu sądowym, które go dotyczy, nie oznacza bezwzględnej konieczności przyznania mu statusu uczestnika postępowania. Sposób wypełnienia tego obowiązku konwencja pozostawiła uregulowaniom wewnętrznym państw. W polskiej procedurze możliwość tę zapewnia przede wszystkim art. 573 kodeksu postępowania cywilnego, który przyznaje prawo do występowania i zgłaszania wniosków w sprawach rodzinnych i opiekuńczych dzieciom, które ukończyły 13. rok życia.