Koronawirus: Telemedycyna i telerehabilitacja: skutki podatkowe e-konsultacji

Koronawirus z dnia na dzień wymusił na przedsiębiorcach szukanie nowych rozwiązań i alternatywnych metod pracy w formie online. Dotyczy to także gabinetów lekarskich, stomatologicznych, rehabilitacyjnych, gdyż tylko w nielicznych przypadkach gabinety te świadczą usługi stacjonarnie.

W przypadku lekarzy oraz lekarzy stomatologów zakaz udzielania świadczeń opieki zdrowotnej stacjonarnie nie został wprowadzony, jednak zgodnie z zaleceniami ministra zdrowia, Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia oraz Rzecznika Praw Pacjenta to właśnie e-porada medyczna jest rekomendowana jako forma udzielania świadczeń zdrowotnych. Pacjenci mogą więc korzystać z opieki lekarskiej poprzez skorzystanie z teleporady medycznej.

Lekarze udzielają konsultacji telefonicznych, a także video konsultacji za pośrednictwem najróżniejszych kanałów: Skype, Messenger, WhatsApp, GoogleDuo czy Hangouts.

Najczęstszą praktyką jest rezerwacja terminu i godziny wizyty za pośrednictwem strony www lub telefonicznie. Bywa, że już w tym momencie pacjent proszony jest o przedpłatę. Lekarz kontaktuje się z pacjentem w terminie i czasie zarezerwowanym podczas rejestracji wizyty. Taka e-konsultacja – sporo zmienia w podatkach.

Obowiązek podatkowy teoretycznie bez zmian

Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o PIT przychodem z pozarolniczej działalności gospodarczej są kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane. Aby prowadzone księgi były rzetelne i niewadliwe ważne jest prawidłowe udokumentowanie usługi w zakresie opieki medycznej oraz prawidłowe jej ujęcie w ewidencjach podatkowych. Kluczowa jest zatem znajomość zasad, wg których rozpoznaje się obowiązek podatkowy w PIT. Zgodnie z art. 14 ust. 1c ww. ustawy za datę powstania przychodu uważa się dzień wykonania usługi, nie później niż dzień:

- wystawienia faktury albo

- uregulowania należności.

W przypadku teleporady medycznej czy porady telerehabilitacyjnej mogą mieć miejsce sytuacje dotąd niepraktykowane w gabinetach, czyli przyjęcie zapłaty przed wykonaniem usługi. Może bowiem mieć miejsce sytuacja, że pacjent, rezerwując termin konsultacji, będzie wpłacał zaliczkę lub płacił za konsultację „z góry". W wielu przypadkach mogą być to w ogóle pierwsze pobrane przedpłaty w całej historii działania gabinetu.

Jak rozliczyć przedpłatę

Przede wszystkim, należy odróżnić zaliczkę na poczet usługi od zapłaty należności za usługę z góry. To dwa różne zdarzenia gospodarcze wywołujące zgoła różne konsekwencje podatkowe. Co do zasady, zaliczka nie jest przychodem. Na podstawie art. 14 ust. 3 pkt 1 ustawy o PIT do przychodów nie zalicza się pobranych wpłat lub zarachowanych należności na poczet usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych. Jest jeden jedyny wyjątek od tej zasady przewidziany w art. 14 ust. 1j ustawy o PIT. Przepis ten stanowi, że w przypadku pobrania wpłat na poczet usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych, podlegających zarejestrowaniu przy zastosowaniu kasy rejestrującej zgodnie z przepisami ustawy o VAT, za datę powstania przychodu podatnik może uznać dzień pobrania wpłaty. Innymi słowy, jeżeli fakt przyjęcia zaliczki zostanie zaewidencjonowany za pomocą kasy fiskalnej, to podatnik może (nie musi) przyjąć, iż przychód powstał z chwilą pobrania przedpłaty. W przypadku wyboru takiego sposobu ustalania daty powstania przychodu przedsiębiorca jest obowiązany stosować go przez cały rok podatkowy.

Nadto ma obowiązek poinformować urząd skarbowy o swoim wyborze w zeznaniu podatkowym PIT 36 lub PIT36L składanym za rok podatkowy, w którym stosował ten sposób rozliczania. Pobranie zaliczki na poczet e-porady przy braku jej zaewidencjonowania na kasie powoduje, że przedpłata (zaliczka) nie będzie przychodem. Ten powstanie dopiero w momencie udzielenia pomocy w formie telekonsultacji.

Zapłata należności z góry (czyli zapłata przed e-konsultacją) powoduje natomiast powstanie obowiązku podatkowego. Wynika to bezpośrednio z art. 14 ust. 1c pkt 2 ustawy o PIT. Zapłata należności z góry jest ostateczna, definitywna i stanowi 100 proc. wartości płatności. Nie podlega także dalszemu rozliczeniu. Natomiast świadczenie zaliczkowe zakłada zwrot >patrz ramka.

Bez kasy fiskalnej

W gabinetach lekarskich, w tym stomatologicznych, kasa fiskalna to standard wynikający z obowiązków podatkowych. Obowiązek ewidencjonowania obrotu na rzecz pacjentów za pomocą kasy fiskalnej wynika z przepisów rozporządzenia ministra finansów z 28 grudnia 2018 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących.

Stosownie do treści § 4 ust. 1 pkt 2 lit. f ww. rozporządzenia bezwzględny obowiązek ewidencjonowania dotyczy usług w zakresie opieki medycznej świadczonych przez lekarzy i lekarzy dentystów. Paragon wydawany pacjentowi w gabinecie był zatem, do tej pory standardem. Za e-poradę lekarz czy rehabilitant nie ma jednak obowiązku wystawiania paragonu.

Zgodnie jednak z § 4 ust. 3 pkt 2 rozporządzenia, obowiązek ewidencjonowania usług przez lekarzy i lekarzy stomatologów nie dotyczy świadczenia usług wykonywanych zgodnie z warunkami określonymi w poz. 37 załącznika do rozporządzenia, gdy usługi te są wykonywane wyłącznie przy wykorzystaniu środków porozumiewania się na odległość lub których rezultat jest przekazywany wyłącznie przy wykorzystaniu tych środków. Pod pozycją 37 załącznika wskazano natomiast, że zwolnione od obowiązku ewidencjonowania jest świadczenie usług na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych, jeżeli świadczący usługę otrzyma w całości zapłatę za wykonaną czynność za pośrednictwem poczty, banku lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej, a z ewidencji i dowodów dokumentujących zapłatę jednoznacznie wynika, jakiej konkretnie czynności dotyczyła.

Jeżeli więc przedmiotem świadczenia jest e-porada medyczna i zapłata za tę poradę w całości jest regulowana na rachunek bankowy, to wówczas sprzedaż nie musi być ewidencjonowana za pomocą kasy fiskalnej.

Jest to duże ułatwienie dla lekarzy i lekarzy stomatologów. O ile bowiem samo wystawienie paragonu nie jest żadnym problemem, o tyle już jego wydanie pacjentowi – tak. Na chwilę obecną przepisy nie dopuszczają bowiem możliwości np. wydrukowania paragonu fiskalnego, zeskanowania go i wysłania chociażby na adres e-mail wskazany przez pacjenta.

Usługi rehabilitacyjne świadczone za pośrednictwem systemów teleinformatycznych także mogą korzystać ze zwolnienia z obowiązku ewidencjonowania za pomocą kasy fiskalnej. Podstawę prawną do zwolnienia stanowi tu bezpośrednio pozycja 37 załącznika w nawiązaniu do § 2 ust. 1 ww. rozporządzenia. Fizjoterapeuci nie mają bezwzględnego obowiązku ewidencjonowania sprzedaży za pomocą kasy rejestrującej. W większości jednak gabinetów urządzenia są zafiskalizowane z uwagi na przekroczone limity sprzedaży w wysokości 20 000 zł. Jeżeli jednak zapłata za usługę rehabilitacyjną będzie w całości regulowana na rachunek bankowy gabinetu fizjoterapeutycznego, a z ewi- dencji i dowodów dokumentujących zapłatę jednoznacznie wynika jakiej konkretnie czynności dotyczy zapłata, to sprzedaż nie musi być nabijana na kasę.

Warto zatem poprosić pacjenta, aby dokładnie opisywał formatkę „tytuł przelewu" np. konsultacja telerehabilitacyjna z dnia... lub porada telemedyczna z dnia ... dla Adam Nowak.

E-paragony to na razie przyszłość

Aktualnie podatników obowiązują przepisy rozporządzenia ministra finansów z 29 kwietnia 2019 r. w sprawie kas rejestrujących. Na podstawie § 6 ust. 1 pkt 1 ww. rozporządzenia podatnicy, prowadząc ewidencję za pomocą kasy, wystawiają i wydają nabywcy, bez jego żądania, paragon fiskalny podczas dokonywania sprzedaży, nie później niż z chwilą przyjęcia należności, bez względu na formę płatności. Na chwilę obecną paragon należy więc wydać nabywcy. W przypadku płatności przyjętej na rachunek bankowy paragon musi być wystawiony i wydany nabywcy, bez jego żądania, niezwłocznie po uznaniu na rachunku, nie później niż z końcem miesiąca, w którym płatność została uznana na rachunku podatnika, a jeżeli przed końcem tego miesiąca dokonano sprzedaży, to nie później niż z chwilą jej dokonania. W związku z COVID-19 wprowadzono wprawdzie możliwość przekazania klientowi paragonu fiskalnego w postaci elektronicznej. Dotyczy to jednak tylko paragonów z kas online. Tymczasem w gabinetach lekarskich i stomatologicznych tego typu kasy obowiązkowo pojawią się dopiero od 1 stycznia 2021 r. W gabinetach fizjoterapeutów tego typu urządzenia zapewne pojawią się jeszcze później. Dla wielu przedsiębiorców, w tym przede wszystkim dla całej branży medycznej, przepis ten aktualnie nie wnosi żadnych uproszczeń. Mowa tu o uregulowaniach wynikających z ustawy z 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw.

Na podstawie art. 32 tej ustawy, do art. 111 ust. 3a pkt 1 lit. b ustawy o VAT został wprowadzony przepis umożliwiający wystawienie i wydanie nabywcy paragonu fiskalnego ze sprzedaży w postaci elektronicznej. Może to jednak mieć miejsce za zgodą nabywcy. Dodatkowo sposób przesłania e-paragonu także musi być z nabywcą uzgodniony.

Gdyby zatem lekarz czy fizjoterapeuta zdecydował się wystawić i przekazać pacjentowi e-paragon elektronicznie, to dla celów dowodowych powinien zachować zgodę pacjenta na przyjęcie paragonu właśnie w tej (uzgodnionej) formie.

Faktura na żądanie

Paragon nie jest wydawany pacjentowi, gdy ten zażąda faktury. Jest on wówczas dołączany do egzemplarza faktury pozostającej w dokumentacji lekarza czy rehabilitanta. Stosownie do art. 106b ust. 3 pkt 2 ustawy o VAT, na żądanie nabywcy usługi podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą sprzedaż zwolnioną,– jeżeli żądanie jej wystawienia zostało zgłoszone w terminie trzech miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę bądź otrzymano całość lub część zapłaty. Na podstawie art. 2 pkt 32 ustawy o VAT faktura w formie elektronicznej wystawiona w dowolnym formacie elektronicznym jest fakturą elektroniczną.

Uwaga! Stosowanie faktur elektronicznych wymaga akceptacji odbiorcy faktury. Jest to warunek wynikający z art. 106n ust. 1 ustawy o VAT.

Autorka jest konsultantem podatkowym i właścicielką biura rachunkowego

podstawa prawna: art. 14 ust. 1, 1c i 1j oraz ust. 3 pkt 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. DzU z 2019 r. poz. 1387 ze zm.)